گروهی به نام خانواده متشکل از دو یا چند نفر از افرادی است که با یکدیگر رابطه‌ی نسبی داشته باشند. پیوندهای خویشاوندی بین خانواده‌ها باعث شکل‌گیری خانواده‌ای بزرگ‌تر به نام فامیل می‌شود. خانواده نهاد مولد جامعه است. امروزه گروههای فامیلی دستخوش آفت‌های مختلفی مانند چشم و هم‌چشمی، تجمل‌گرایی، غیبت و… شده‌اند.
بنابراین به مرور میان اعضای گروههای فامیلی تفرقه افتاده و کارکردهای حمایتی برخی از گروههای فامیلی قربانی رویه‌های جعلی شده‌اند. اما هنوز رشته‌های احساسی، عاطفی، تعلق و وابستگی باعث گردهمایی‌های موقت فامیلی می‌شوند.
افراد راه رفتن را در خانواده می‌آموزند و به همان پشتوانه در راه‌ها و مسیرهای مختلفی در جامعه قدم می‌گذارند و پیش می‌روند. گروههای دوستی در موازات گروههای خانوادگی شکل می‌گیرند و کارکردی شبیه به گروه خانوادگی دارند.
احسان میرزائی – مدیر مسئول مجله گیچ
مجله گیچ را در فضای مجازی دنبال کنید:
گروههای خانوادگی و دوستی
دوران گذار از سنت به مدرنیته و بازگشت به رویه‌های قبلی به کمک فناورهای جدید
مجله گیچ gich.ir احسان میرزائی: گروه های خانوادگی و گروههای دوستی نقش مهمی در زندگی افراد ایفا می کنند. این گروه‌ها می‌توانند منبع حمایت، عشق و دوستی باشند. گروه‌ها خانوادگی و دوستی به افراد کمک می‌کنند تا مهارت‌های عاطفی، اجتماعی و حل مسئله خود را تقویت کنند و توسعه دهند.
گروه خانوادگی
گروهی به نام خانواده از دو یا چند نفر از افراد که رابطه‌ی نسبی داشته باشند تشکیل می‌شود. خانواده اولین و ابتدایی‌ترین نوع گروه در جوامع بشری است. پیوندهای خویشاوندی بین خانواده‌ها باعث شکل‌گیری خانواده‌ای بزرگ‌تر به نام فامیل می‌شود. خانواده نهاد مولد جامعه است.
البته ساختار اجتماعی در برخی از خانواده‌های کوچ‌نشین دقیق‌تر و منظم‌تر بوده است. برای نمونه ساختاری سیاسی-اجتماعی کوچ نشین‌ها به ترتیب چنین بوده است: خانواده، دودمان، تیره، طایفه و ایل. شوربختانه امروزه نه‌تنها ساختار اجتماعی خانواده‌های کوچ‌نشین بلکه ساختار اجتماعی خانواده‌های یک‌جانشین هم دستخوش تغییر و تحول شده است.
گروه دوستی
فرد پس از یادگیری راه رفتن به کشف محیط پیرامونی خود می‌پردازد. او به مرور از خانه خارج شده و پا در کوچه می‌گذارد و دوستانی پیدا می‌کند. البته در دوران ما چنین بود؛ یعنی در دهه‌ی شصت و هفتاد. آن زمان در محله‌ی ما دخترکان و پسرکان هم‌سن زیادی بودند که صبح تا شب در گروههای دوستی کودکانه به بازی و شادی مشغول بودند.
فرد از ابتدای ورود به جامعه و تا پایان عمر خود با افراد بسیاری مواجه و با برخی وارد دوستی می‌شود. افراد به فراخور نیازها، علایق، تخصص و اشتراکاتی که دارند گروه دوستی تشکیل می‌دهند. گروههای دوستی برای درس خواندن، سفر رفتن، ورزش، تماشای فیلم، تفریح و…
گاهی برخی گروههای خانوادگی و دوستی به مراحلی از همکاری می‌رسند که منجر به راه اندازی کسب و کار (گروههای کاری) می‌شوند.
فراخوان گروهی کف کوچه
فراخوان گروه دوستی در دوران ما با فریاد زدن اسم دوستانمان در میان کوچه اتفاق می‌افتاد. مثلا داد می‌زدیم: حمید غلامی، ممد اکبری، جواد عبیری، محمدرضا، علی و سپس دوستانمان یکی پس از دیگری می‌آمدند. یا گاهی همین که صدای برخورد توپ فوتبال به آسفالت کوچه شنیده می‌شد همه جمع می‌شدند. دقیقا برخلاف آنچه در دوران دوستی مجازی اتفاق افتاد؛ یعنی همه چیز مستقیم و بدون واسطه بود.
گذار از گروه حقیقی به گروه مجازی
دیدارهای خانوادگی و دوستی افراد در دوران پیش از ظهور اینترنت و موبایل از نوع جضوری و دیدارهای چهره به چهره بود. برخلاف سال‌های بعد که با فراگیر شدن کامپیوتر و اینترنت ورق از رویه‌های دیدار سنتی برگشت.
ظهور و توسعه‌ی شبکه‌های اجتماعی مانند tagged و Orkut و شبکه‌های ارتباطی مانند یاهو مسنجر و… به مرور افراد را یکی پس از دیگری از سطح کوچه‌ها جمع کرد و به مانند کشتی‌های عظیم اقیانوس پیما در چت‌روم‌ها و… به گل نشاند. حتی برخی از نوجوانان معاشرت مجازی را بر رویدادهای خانوادگی ترجیح می‌دادند.
این دوران فرصتی بود تا نوجوانان تیر سرکش کنجکاوی خود را به سوی اهدافی فراتر از کوچه و محله، شهر و استان و حتی کشور خود رها کنند. فرصتی برای مواجهه با تمام ممنوعه‌های دینی، فرهنگی و اجتماعی.
فراخوان گروهی در فضای مجازی
البته شبکه‌های ارتباطی و اجتماعی پایان گروههای خانوادگی و دوستی سنتی نبودند. روش استفاده از این فرصت‌ها برای تک‌تک افراد متفاوت و آنچه بیان می‌شود نسبی است. اما از دوران اولین مواجهه افراد با این قابلیت فضای مجازی تا زمانی که بتوانند به خروجی مهمی به نام رویداد (Event) برسد زمان برد.
کاربران به مرور با کارکردهای ارزشمند سکوها آشنا شدند. برگزاری رویدادها مرسوم شد و برخی از سکوها (Platform) خدمات برگزاری رویدادها را توسعه دادند. پس از دوران گذار و البته به مرور و شاید با تلفات متنوع، تجربه و سواد شبکه‌وندی تا حدی افزایش پیدا کرد.
پس از همه‌گیری جهانی کرونا ویروس و قرنطینه‌ی اجباری افراد در نقاط مختلف جهان، این سکوهای ارتباطی و اجتماعی و آموزشی بودند که تحمل شرایط را راحت‌تر کردند. احتمالا تحمل قرنطینه برای افرادی که سال‌ها انزوای حقیقی را به جان خریدند تا در گروههای مجازی باشند به مراتب راحت‌تر بود. اما مواجهه‌ی غیر کاربران با امکانات فضای مجازی هم به ایشان برای عبور از بحران کمک کرد.
مهاجرت و ارتباط از راه دور
البته نباید چنین القا کنم که فضای مجازی همواره در تقابل و تضاد با سبک زندگی سنتی ما بوده. اوایل دهه‌ی هشتاد خورشیدی خانواده‌ای را می‌‌شناختم که پسرشان به انگلیس مهاجرت کرده بود. آن‌ها برای مدت‌ها از فرزند خود خبر نداشتند و بعدها از طریق تلفن با هم در تماس بودند. به شدت دل‌تنگ هم بودند و پسر امکان سفر به ایران را نداشت. برای این خانواده حساب کاربری (ID) یاهو مسنجر ساختم و یک وب‌کم هم نصب کردم.
اولین ارتباط تصویری برقرار شد و آن‌ها در آن لحظه شادترین و خوشحال‌ترین افراد روی زمین بودند. هرچند ارتباط مجازی نمی‌تواند جای در آغوش کشیدن فرزند را پر کند، اما تا حدی پاسخگوی نیازهای عاطفی طرفین ارتباط است. آنچه در این بین مهم است ایجاد حس لذت و شادی از معاشرت در برقراری ارتباط است. همان چیزی که نسل بشر در عضویت یا ایجاد گروه به دنبال آن است. فوایدی پنهان که کمتر در مورد آن صحبت شده است.
- کاشت درخت در گودال خالی سال های قبل
- قطع درختان مجموعه‌های تاریخی در تهران
- بیانیه انجمن جنگلبانی ایران
- درخت هایی که نباید در تهران بکاریم
- مسئله درختکاری
تسهیل‌گری بر بستر سکوهای مجازی برای احیای روابط فامیلی
همانطور که گفتم امروزه ساختار اجتماعی خانواده‌ها دستخوش تغییر و تحول شده است. مگر در خانواده‌هایی که یک نفر همواره نقش تسهیلگر فامیل را به عهده داشته است. تسهیلگرهای فامیل با شبکه سازی و ترویج رویه‌های مثبت و ارزش‌های بومی و فرهنگی، ایجاد حس آرامش و تعمیم آن به همگان و… تلاش می‌کنند انسجام فامیلی را حفظ کنند.
تسهیلگرهای فامیل همواره حس نیاز اعضای فامیل به یکدیگر را زنده نگه می‌دارند. آن‌ها با برگزاری رویدادهای دورهمی، سفر و هیات هفتگی و… به معاشرت پایدار و مستمر همه فامیل کمک می‌کنند.
تسهیلگر فامیل ظرف وجودی بزرگتری از هر فرد دیگر دارد. چون سنگ صبور و معتمد، حامی و همراه، یاور و پیگیر فامیل است. در حالی که زندگی شخصی خود را با تمام مسائلی که یک زندگی دارد را دارا است.
امروزه با توجه به دورافتادگی جغرافیایی خانواده از هم، سکوهای فضای مجازی این فرصت را به تسهیل‌گران فامیل می‌دهد تا شبکه سازی لازم را در گروههای مجازی انجام دهند. در دوران پس از گذار از گروههای حقیقی به گروههای مجازی این تسهیل‌گران فامیل هستند که می‌توانند به احیای روابط خانوادگی و فامیلی بپردازند.
فواید گروههای خانوادگی و دوستی
اما آنچه در گروههای خانوادگی و دوستی وجود دارد نیاز تک تک افراد به معاشرت، همدلی، دوستی، محبت و توجه است. انسان ذاتا موجودی اجتماعی است، بخشی از نیازهای مادی و معنوی ما در معاشرت و دوستی با دیگران تامین می‌شود.
ایده‌آل این است که معاشرت از زاویه خیرخواهی باشد به این ترتیب ما در معاشرت با دیگران شادی، آگاهی و نکات مفید را به اشتراک می‌گذاریم و این امر باعث رضایت‌مندی، هم‌افزایی و افزایش سطح آگاهی می‌شود.
گروههای فامیلی و دوستی اگر به درستی هدایت شوند، برای مدتی ما را از گرفتاری‌های زندگی صنعتی امروز دور می‌کنند. حس ارزشمندی، حس دیده شدن، لذت کانون توجه قرار گرفتن و مولفه‌های اینچنینی که هیچوقت در گروههای خشک سازمانی دارای سلسله مراتب و محدودیت وجود ندارد.
این گروه‌ها می‌توانند منشا خیر و شادی، اتفاق‌های جذاب و لذت بخش، همدلی و هم‌افزایی، حس و حال خوب باشند.
فواید گروههای خانوادگی
حمایت عاطفی: خانواده‌ها اغلب منبع اصلی حمایت عاطفی برای افراد هستند. آن‌ها می‌توانند در سختی‌ها به افراد کمک کنند تا با چالش‌های زندگی کنار بیایند. خانواده و فامیل به عنوان حامی عاطفی به فرد احساس آرامش و امنیت و امید می‌دهد.
آموزش و پرورش: مهارت‌های زندگی و حضور در جامعه در بستر خانواده و در معاشرت فامیلی توسعه پیدا می‌کند. برقرار کردن روابط سالم، اجتماعی شدن، مواجهه با بحران‌هایی مانند فقدان عزیزان، روش‌های حل مسئله و قدرت تصمیم گیری و نه گفتن از جمله این مهارت‌ها است.
فرهنگ و هویت: خانواده و فامیل به انتقال فرهنگ و هویت پیشینیان به افراد کمک می‌کنند. آشنایی با ارزش‌ها و سنت‌های خانوادگی یکی از مراحل مهم پیش از ورود به جوامع بزرگ‌تر است.
این امر باعث می‌شود که افراد نسبت به فامیل و فرهنگ و سرزمین خود احساس تعلق داشته باشند. افراد هنگام مواجهه با فرهنگ‌ها و هویت‌های دیگر از اعتماد به نفس و عزت نفس بالاتری برخوردار خواهند بود.
عزت نفس و اعتماد به نفس: بذر عزت نفس در ضمیر هر فردی منتظر شرایط مناسب برای جوانه زدن و رشد است. خانواده و فامیل می‌توانند بستر و شرایط لازم را فراهم کنند یا حتی نکنند. ریشه‌های درخت عزت نفس در وروردی‌ها و دریافت‌های فرد از خانواده و فامیل و جامعه است و میوه‌ی آن اعتماد به نفس است.
آفت‌های گروههای خانوادگی و دوستی
شما می‌توانید با لباسی مناسب، نه الزاما کت و شلوار و لباس رسمی، وارد گروههای خانوادگی و دوستی شوید و احساس راحتی کنید. اما استمرار این حس راحتی نسبی است. چون بالاخره دهانی باز می‌شود که در پس آن تفکری قضاوت گونه ایستاده است.
غیبت، مقایسه و قضاوت کردن از جمله آفت‌های روزگار ما است. اگر اعضای گروهی بتوانند خود را از این آفت‌ها دور نگه دارند زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی را بهتر از افراد مبتلا به این بیماری‌ها تجربه می‌کنند.
تجملات و چشم و هم‌چشمی هم از آفت‌های گروه‌ها به حساب می‌آیند. بهتر آن است مبنای رویه‌های گروه را بر مبنای سادگی کمتر و لذت بیشتر بگذاریم.
پایان پیام
احسان میرزائی
پنجشنبه – ۳۰ – شهریور – ۱۴۰۲
تهران ۱۰:۱۱
