آشنایی با گوزن زرد ایرانی

مجله گیچ gich.ir: گوزن زرد ایرانی (نام علمی: Dama dama mesopotamica) زیر گونه‌ای از گوزن زرد است. که در آستانه انقراض قرار داشت. در حال حاضر گوزن زرد ایرانی در پی انجام اقدامات حفاظتی و احیا از خطر انقراض در ایران نجات یافته است.

در این پست که با همکاری موسسه حافظان حیات وحش شیردال تهیه شده با گوزن زرد ایرانی آشنا می‌شویم.

زیستگاه گوزن زرد ایرانی

گوزن زرد ایرانی در بیشه زار های انبوه در جنگل های برگ ریز، جنگل های گز حاشیه رودخانه، نی زارها، جنگل های پده، بلوط و پسته وحشی زندگی می کند.

پراکنش زیستگاه (مراکز احیا) گوزن زرد در ایران

گوزن زرد ایرانی در حال حاضر جمعیتی بالغ بر ۲۶۰ راس دارد. آن ها در مراکزی که در ۶ استان آذربایجان غربی، مازندران، یزد، فارس، خوزستان و ایلام  است نگهداری می شوند. این مراکز شامل جزیره اشک، دشت ناز ساری و سایت های تکثیر و احیای گوزن زرد در میانکتل، ارسنجان، باغ شادی هرات، حلوه کرخه، میانرود دز، مانشت و قلارنگ می شود.

عادت های گوزن زرد ایرانی

گوزن زرد ایرانی حیوانی شبگرد و محتاط است. آن ها به محض احساس خطر با خیزهای بلند تا ارتفاع دو متر و نیم جهش کرده و از محل می گریزند. گوزن زرد زندگی اجتماعی داشته و از توانایی استتار بالایی برخوردار هستند. آن ها شناگرهای ماهری هستند.

تغذیه گوزن زرد ایرانی

گوزن زرد ایرانی در بهار و تابستان از علف، برگ سریم و جوانه گیاهان جنگلی تغذیه می کند. خوراک پاییزه و زمستانه‌ی آن ها میوه درختان بلوط و کنار، راش و تمشک، همچنین خزه و گلسنگ است.

جفتگیری گوزن زرد ایرانی

جفت یابی و جفتگیری گوزن زرد ایرانی اواسط شهریور با جدال بین نرها شروع می شود. سپس گروهی از ماده هابا قوی ترین نر حرمسرا تشکیل می دهند.

دوره بارداری گوزن زرد ماده

گوزن زرد ماده پس از حدودا ۸ ماه دوره بارداری یک و به ندرت دو بچه را در اردیبهشت به دنیا می آورد.

جثه و وزن گوزن زرد

گوزن زرد ایرانی جثه ای کوچکتر از مرال دارد و وزن آن بین ۵۰ تا ۱۳۰ کیلوگرم است. ارتفاع قد گوزن زرد بین ۹۵ تا ۱۱۰ سانتی متر و طول بدن آن (سر و تنه) ۱۵۰ تا ۲۰۰ سانتی متر است. گوزن زرد عمری نزدیک به ۱۶ سال دارد.

عوامل تهدید کننده گوزن زرد

عوامل تهدید کننده‌ی سلامت و امنیت و بقای گوزن زرد ایرانی به دو دسته‌ی درون سایت‌های تکثیر و احیا و طبیعت تقسیم می‌شود.

عوامل تهدید در سایت‌های تکثیر و احیا

• طعمه خواران طبیعی.
• کاهش منابع غذایی.
• سطح بالای آلودگی کنه.
• بیماری های مشترک دامی
• کاهش تنوع ژنتیکی
• خشکسالی و تغییر اقلیم

عوامل تهدید کننده در طبیعت

• شکار غیر مجاز و غیر قانونی.
• تخریب بیشه و قطع درختان.
• حمله سگ های گله به گوزن و گوساله ها.
• آتش سوزی های عمدی و غیر عمدی.
• ورود پساب ها و سایر آلاینده ها به منابع آبی.
• تبدیل اراضی به زمین های کشاورزی.
• تعقیب توسط موتور سیکلت و سایر وسایل نقلیه.

جایگاه گوزن زرد ایرانی در تاریخ و فرهنگ ایران

تصاویر گوزن زرد ایرانی بر ظروف نقره‌ای، جام ها، سنگ نگاره های قدیمی دیده می‌شود. همچنین نقش گوزن زرد روی مجسمه‌های سفالی کشف شده اطراف دزفول به چشم می خورد. همینطور نقش گوزن زرد در فرش پازیریک که ۲۵۰۰ سال قدمت دارد دیده می شود.

نشانه های دیگری از گوزن زرد در طاق بستان کرمانشاه و دیگر آثار تاریخی وجود دارد که نشان از جایگاه این حیوان و قدمت آن دارد.

تلاش برای احیای گوزن زرد ایرانی در طبیعت

بیشه زار های اطراف رودخانه دز و کرخه در استان خوزستان آخرین زیستگاه های گوزن زرد ایرانی بوده است. در حال حاضر تلاش برای احیای نسل این پستانداران در پارک ملی دز در جریان است. از سال ۱۳۹۸ تعدادی گوزن زرد در این منطقه رهاسازی شده است.