مجله گیچ gich.ir احسان میرزائی: ذخایر گاز طبیعی ایران معادل ۲۱.۵% از کل ذخایر گاز طبیعی شناسایی شده‌ی جهان است. اما با وجود این پشتوانه‌ی عظیم هر ساله با شروع فصل پاییز و زمستان شاهد هشدار‌های متعددی از جانب مقامات وزارت نفت برای مدیریت مصرف انرژی هستیم. هشدارهایی که حتی گاهی در فصل گرم و افزایش مصرف برق به شکل دیگری بیان می‌شود.
هشدارهایی که هرگز به نتیجه نرسیده و هرساله با افزایش تقاضای گاز در شبکه‌ی خانگی، گاز نیروگاه‌های حرارتی قطع شده و با جایگزین شدن سوخت مازوت و گازوئیل، آلودگی هوا هم به یکی دیگر از معضلات شهرهای بزرگ تبدیل می‌شود.
در یادداشت پیش‌رو قصد دارم به این پرسش بپردازم که چرا با وجود ذخایر بزرگ گاز طبیعی در فصل سرد دچار بحران انرژی می‌شویم.
هدر رفتن ۲۳.۶ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی
میزان هدر رفت گاز طبیعی در شبکه گازرسانی کشور در سال ۱۳۹۸ معادل ۲۳.۶ میلیارد متر مکعب بوده است.
- این میزان (۲۳.۶ م.م.م.ر) از هدر رفت برابر است با ۹% از کل مصرف همان سال.
- طبق استاندارد جهانی هدر رفت گاز تا ۳% قابل قبول است.
- با این حساب روزانه ۶۴ میلیون متر مکعب گاز بدون هیچ کارکرد و بهره‌وری مفیدی ناپدید شده است.
- هدر رفت روزانه‌ی این حجم از گاز معادل تولید روزانه‌ی ۲.۳ فاز استاندارد پارس جنوبی است.
نشت انرژی از ساختمان‌ها
یکی از عوامل عمده‌ی بروز بحران مصرف در بخش گاز طبیعی، نشت انرژی از ساختمان‌ها است. عدم التزام و تعهد برخی از سازندگان و مسئولین به رعایت و اجرای “مقررات ملی ساختمان ایران – مبحث نوزده – صرفه‌جویی در مصرف انرژی” باعث هدر رفت انرژی (گاز) قابل توجهی در ساختمان‌ها می‌شود.
بنابراین هرچه ساختمان‌هایی که برخلاف اصول مبحث ۱۹ ساخته شده باشد بیشتر شود، مصرف و هدر رفت گاز نیز بیشتر می‌شود. چون شهروندان برای جبران اختلاف دما در فصل زمستان مجبور به افزایش درجه‌ی سیستم گرمایشی هستند. البته در طول تابستان نیز با افزایش مصرف برق باز هم بخشی از فشار بر دوش شبکه گاز کشور است. چراکه شهروندان در فصل گرم سال مجبور به استفاده‌ی مستمر از دستگاه‌های سرمایشی هستند و برق مورد نیاز از طریق نیروگاه‌های گاز سوز تولید می‌شود.
آسیب‌شناسی و صیانت حقیقی به کمک هوش مصنوعی
پیشنهاد: هرچند در زنجیره‌ی تامین و تولید و توزیع انرژی وزارت خانه‌ها و سازمان‌های مختلفی نقش دارند؛ اما شاید تشکیل کارگروهی که به طور ریشه‌ای به مبحث ۱۹ نگاه کند و به سراغ تحقیق و پژوهش در امر تولید مصالح ساختمانی فناورانه با بهره‌وری انرژی بالا برود مفید باشد.
هر وزارت‌خانه و نهاد باید به آسیب‌شناسی معضل هدر رفت گاز شهری در زنجیره‌ی خود بپردازد.
معضل نشت انرژی از ساختمان‌ها در نهاد ریاست جمهوری به عنوان مسئله‌ای ملی مطرح شود و با تبیین اهمیت موضوع و فواید آن برای شهروندان و کشور، به دنبال مشارکت جویی و یافتن راهکارهای کاربردی و نوآورانه، فرصت‌های نظارتی دقیق و مستمر با قابلیت پایش برخط توسط شرکتهای دانش‌بنیان، مخترعان و متخصصان باشد.
همینطور استفاده از فناوری‌های جدید مانند هوش مصنوعی باعث افزایش سرعت در امر آسیب‌شناسی و تشخیص اختلال و ارائه راهکار می‌شود.
تجهیز و تبدیل خانه‌های سنتی به خانه‌های هوشمند می‌تواند گامی موثر در راستای بهینه‌سازی مصرف گاز در کشور باشد.
بهره‌وری پایین و مصرف بالای وسایل گاز سوز
بدون شک تعداد زیادی از بخاری، اجاق، مشعل و دیگر وسایل گازسوز خانگی و صنعتی با فناوری قدیمی ساخته شده و همچنان کار می‌کنند.
- عدم از رده خارج شدن دستگاه‌های گاز سوز پس از پایان عمر مفید.
- نظارت ناکافی بر فرایند تولید دستگاه‌ها در کارخانه‌ها و بهره‌گیری از روش‌های سنتی در ساخت.
- عدم وجود پژوهشگاه یا شرکتهای دانش‌بنیان به منظور یافتن / ابداع / بومی سازی فناوری‌ها و روش‌های جدید برای تولید دستگاه‌ها و سیستم‌های گرمایشی.
- نامحسوس بودن عزم و اراده مسئولین مربوطه به طرح مسئله و تبیین ناکارامدی دستگاه‌های گرمایشی و سبک معماری فعلی به منظور تولید دستگاه و سیستم‌هایی که در مقابل مصرف گاز گرمای بیشتری تولید کنند.
- عدم برخورداری دستگاه‌های گرمایشی عرضه شده به سامانه‌های هوشمند کنترل دمای تولید شده و متناسب‌سازی آن با دمای محیط، پایش هوا و…
- عدم تناسب بسیاری از دستگاه‌های گرمایشی و سرمایشی وارداتی با شرایط اقلیمی ایران.
تحقیق و پژوهش برای ارتقای فناوری ساخت
پیشنهاد: همانطور که طرح بهینه‌سازی مصرف موتورخانه‌ها توسط شرکت ملی گاز ایران اجرا شده است؛ مسئله‌ی بهره‌وری پایین و مصرف بالای سیستم‌های گرمایشی هم به عنوان مسئله‌ای ملی مطرح شود و با تبیین اهمیت موضوع و فواید آن برای شهروندان و کشور، به دنبال راهکارهای کاربردی نوآورانه و فناورانه توسط شرکتهای دانش‌بنیان، مخترعان و متخصصان باشد.
بی اعتنایی عمومی و تفکر مصرفی در جامعه
گاز نعمتی الهی برای کشور ما است که در مقایسه با برخی کشورها با قیمت مناسبی در شبکه گازرسانی توزیع می‌شود. امروزه لوله‌کشی گاز به هر خانه‌ای که وارد شده جنبه‌هایی از رفاه را به ارمغان آورده است.
این رفاه با نگاهی به گذشته‌ی نزدیک ملموس‌تر است. گاز به کاهش هزینه‌های جانبی و افزایش کیفیت زندگی، بهبود سلامتی و ذخیره‌ی زمان ما کمک زیادی کرده است.
امروزه در مناطقی که لوله‌کشی گاز رفته:
- دیگر نیاز نیست زمستان‌ها در صف نفت بایستیم و وقت‌مان هدر برود و سرما بخوریم.
- دیگر نیاز نیست مخزن چراغ علاالدین، بخاری و آب گرمکن را روزانه پر کنیم.
- دیگر هیچ کودکی نفت را به جای آب نمی‌خورد.
- دیگر فضای خانه بوی نفت نمی‌دهد و چشم کسی از دود آن نمی‌سوزد.
- شیطنت هیچ کودکی باعث آتش‌سوزی نمی‌شود.
- دیگر نفت روی فرش و لباس افراد نمی‌ریزد.
- دیگر درختان برای گرمایش و پخت و پز قطع نمی‌شوند.
- دیگر زنان روستایی پهن دام اهلی خود را برای تامین سوخت خشک نمی‌کنند.
- دیگر روستاییان متحمل رنج و مشقت کرسی‌های سنتی نمی‌شوند.
هرچند با تغییر اقلیم هر ساله میانگین دمای هوا نسبت به قبل بالاتر می‌رود و دیگر شاهد سرما و یخبندان آنچنانی نیستم؛ اما در مقابل بسیاری از شهروندان می‌خواهند در فصل سرد با کم‌ترین میزان پوشش در خانه‌ی خود باشند. به عبارت دیگر پوشیدن لباس گرم برای مقابله با سرما در خانه از پیش‌فرض‌های ذهنی بسیاری از مردم خارج شده است.
حتی گاهی برخی از شهروندان برای تعدیل دمای خانه به جای کاهش درجه سیستم گرمایشی پنجره‌ها را باز می‌کنند و انرژی با شدت بیشتری هدر می‌رود.
پیشنهاد: هرچند با شروع فصل سرما پیام‌های صرفه‌جویی مصرف گاز در رسانه‌ها منتشر می‌شود؛ اما اگر این رویه تاثیرگذار بود دست کم بعد ۱۰ سال شاخص بحران مصرف گاز باید نزولی می‌شد. سرمایه‌گذاری روی کارزاری (کمپین) اصولی و حساب شده با مشارکت جویی از تسهیل‌گران اجتماعی، کنشگران محیط زیست و کارشناسان مسئولیت اجتماعی شرکتهای نفت و گاز می‌تواند راهگشا باشد.
راهکارهای بهینه‌سازی مصرف گاز
بهینه کردن مصرف گاز به معنای مصرف نکردن نیست بلکه درست، آگاهانه و مسئولانه مصرف کردن گاز است. ما در سبک زندگی خود همواره باید به فکر آیندگان باشیم. بهره‌برداری نامتعارف و افسارگسیخته‌ی ناشی از مصرف بی‌رویه و سوداگری اقتصادی باعث برهم خوردن توازن میان نیازهای بشر و توان طبیعت برای تامین منابع می‌شود.
به همین دلیل امروز به منظور تامین نیازهای خودمان باید با رویکردی خردمندانه و حکیمانه رابطه‌ای متعادل و پایدار، متوازن و منصفانه با منابع طبیعی ایجاد کنیم.
راهکارهای فردی برای مصرف بهینه گاز
۱. جایگزینی و بهبود وسایل و تجهیزات گاز سوز فرسوده و قدیمی
وسایل گاز سوز قدیمی از فناوری قدیمی بهره برده که به مرور زمان دچار فرسودگی شده‌اند. این وسایل عامل مهم نشت انرژی در ساختمان‌ها هستند.
۲. بهبود عایق نا مناسب، کهنه و پوسیده‌ی تجهیزات موتورخانه و لوله‌های آب گرم
۳. عایق‌کاری درز‌های (پنجره، درز در، هواکش، دریچه کولر و..) موجود در خانه
۴. باز نگه داشتن مسیر گردش هوای گرم در خانه
۵. استفاده از تجهیزات پایش و مدیریت دما و رطوبت داخل خانه
۶. حفظ دمای در دامنه‌ی ۱۸ تا ۲۳ درجه سانتی‌گراد
۷. پوشیدن لباس گرم در خانه
۸. جمع‌آوری شومینه‌ها و جایگزینی آن با وسایل گرمایشی با بهره‌وری بالا
۹. دمای موتورخانه و آبگرمکن در حد متوسط تنظیم کنیم. آب گرم خانه نه آنقدر داغ باشد که مجبور به مصرف آب سرد بیشتر جهت تعدیل آن شویم. نه آنقدر سرد باشد که مجبور شوید چندین دقیقه شیر آب گرم را در انتظار گرم شدن باز نگه دارید.
۱۰. جایگزینی شیرهای قدیمی و ناکارآمد با شیرهای آب کم مصرف و اهرمی
۱۱. دعوت از کارشناسان شرکت ملی گاز جهت بازدید موتورخانه
۱۲. سرویس مرتب موتورخانه، اجاق گاز، آبگرمکن
پایان پیام
