مهارت‌های سواد رسانه‌ای به افراد کمک می‌کنند تا بدانند که آیا حسابی که خبر را منتشر کرده یک فرد حقیقی است یا ارتش سایبری، بات و اکانت‌های جعلی.
مجله گیچ را در فضای مجازی دنبال کنید:
مجله گیچ gich.ir احسان میرزائی: آگاهی از مهارت‌های سواد رسانه‌ای مخاطبان رسانه‌ها را در برابر اخبار و روایت‌های جعلی، شایعه و شبهه حفاظت می‌کند. در ادامه ۱۰ مهارت کاربردی و مهم را با هم مرور می‌کنیم.
مهارت‌های سواد رسانه‌ای
۱. منبع‌شناسی (شناخت منبع خبر)
- منبع انتشار خبر کجاست؟ رسانه‌ای معتبر و بی طرف یا رسانه‌ای زرد و مقرض؟
- رسانه‌ی یک جریان سیاسی و فکری خاص یا رسانه‌ای مستقل و بدون وابستگی؟
- بررسی در منبع اخبار و روایت‌های جعلی نشان می‌دهد که اکثرا خود را نسبت به حفظ امنیت روانی و نظم و آرامش جامعه هدف متعهد نمی‌دانند.
۲. بررسی نیت و اهدف پیام
- آیا خبر باعث خوشحالی می‌شود یا ناراحتی؟
- آیا باعث عصبانیت، نا امیدی و بی‌انگیزگی می‌شود یا اطلاعات و آگاهی مثبتی به من می‌رساند؟
- آیا فرد یا گروه خاصی را هدف قرار داده؟
- بیشتر پیام‌های جعلی برای ایجاد احساسات منفی و کنترل و تاثیرگذاری بر افکار عمومی منتشر می‌شوند.
۳. راستی‌آزمایی (Fact-checking)
- آیا خبر را منابع خبری دیگر هم منتشر کرده‌اند؟
- آیا منابع رسمی و معتبر آن خبر را تایید کرده‌اند؟
- برای راستی آزمایی خبر دست کم دو منبع خبری معتبر را مورد بررسی قرار دهید.
- مهارت های سواد رسانه ای
- سناریو نویسی تبلیغاتی
- راهکار عملی برای کمپین‌های رسانه‌ای
- سیاست‌ها و تکنیک‌های نوین رسانه‌ای
- راهنمای برگزاری نشست خبری مدیرعامل
- راهنمای ایمنی خبرنگاران
۴. تحلیل تصویر و ویدیو
- آیا عکس یا فیلم قدیمی است یا برای امروز است؟
- آیا فیلم و عکس واقعی است یا در فتوشاپ یا به کمک هوش مصنوعی ساخته شده؟
- آیا فیلم با فناوری دیپ فیک تولید شده؟
- برای راستی آزمایی ویدیوهاتی منقطع شده در گوگل به دنبال ویدیوی کامل آن باشید.
- عکس و فیلم به راحتی قابل جعل بوده و الزما سند تایید صحت خبر نیستند.
۵. شناخت تکنیک‌های اقناع
- آیا خبر یا روایت به احساسات و عواطف، ترس یا نفرت تلنگر می‌زند و آن‌ها را بر می‌انگیزانند؟
- نمونه تکنیک‌ها منفی اقناع:
- تحریک شدید احساسات و عواطف
- استفاده از افراد مشهور یا لباس نظامی/پزشکی برای جلب اعتماد
- تکرار زیاد یک جمله یا تصویر برای باورپذیر بیشتر
- سیاه و سفید دیدن (دوگانه‌سازی)
۶. کلی‌گویی و تعمیم
- آیا در مورد “همه” بدون ارایه مدرک و سند صحبت می‌کن؟ مثلا: همه مردم ناراضی هستند!
- تعمیم و کلی گویی بدون ارایه سند معتبر مانند پژوهش علمی در مورد رضایت عمومی مردم، نشانه‌ی فریب رسانه‌ای است.
۷. بررسی زمان و مکان
- آیا این خبر مربوط به الان و اینجا (این شهر و کشور) است؟
- نکته: اخبار قدیمی رو ممکنه دوباره منتشر کنن تا فضا ملتهب بشه.
۸. مقایسه روایت‌ها (Multi-perspective)
- آیا روایت دیگری هم از این ماجرا وجود دارد؟
- گاهی حقیقت بین دو روایت متضاد قرار دارد.
۹. بازنشر نکردن سریع
- قبل از فوروارد کردن یا بازنشر، چند ثانیه فکر کنیم:
- آیا این خبر واقعی است؟
- آیا به مخاطب من خیر می‌رساند؟
۱۰. شناخت پروفایل‌های جعلی و بات‌ها
- آیا حسابی که خبر را منتشر کرده یک فرد حقیقی است یا ارتش سایبری، بات و اکانت جعلی؟
- کامنت های منفی که زیر یک پست درج شده توسط حساب افراد حقیقی است یا جعلی؟
- آیا یک حساب که همواره اخبار منفی منتشر می‌کند و فعالیت مشکوکی دارد می‌تواند منبع اخبار درست باشد؟
- همواره باید بدانیم که ارتش سایبری، بات‌ها و اکانت‌های جعلی برای داغ کردن دروغ‌ها استفاده می‌شوند.
