تهدید سلامت شهروندان و محیط‌زیست در سواحل استان هرمزگان در پی دپوی پسماند آلوده در محدوده‌ی صنایع غرب بندرعباس. آلودگی‌های محیطزیستی و وقوع بیماری های جدید آن روی استقرار صنایع در استان هرمزگان است. فلزات سنگین و سمی موجودر این پسماند پس از ورود به دریا به بدن آبزیان و سپس به زنجیره غذایی انسان‌‌ها انتقال پیدا می‌کند. انواع سرطان‌‌ها، سقط جنین، اختلالات تنفسی، ناباروری، تضعیف سیستم ایمنی بدن و… ازجمله مضرات فلزات سنگین است.
آنا رام | صبح ساحل | ۱ مرداد ۱۴۰۲
مجله گیچ را در فضای مجازی دنبال کنید:
مجله گیچ gich.ir به نقل از صبح ساحل: ماجرا از آنجا شروع می شود که حجم زیادی از پسماند خطرناک در غرب هرمزگان انباشته شده است. پسماندی که برای سلامت انسان و محیط‌زیست خطر دارد و به نظر می‌رسد صنایع سعی در پنهان کردن این معضل دارند.
تحقیقات میدانی فاش کرد که پسماند ناشی از تعمیرات کشتیها در حدود ۲۰ هکتار از اراضی دپو و رها شده است. جایی واقع در غرب بندرعباس که شرکتهای کشتی‌سازی فعالیت می‌کنند.
پسماند صنایعی چون کشتی‌سازی، فولاد و پتروشیمی‌‌ها، طی فرآیندی، سبب افزایش انواع بیماری در جامعه محلی می‌شود. متاسفانه سازمان‌‌های متولی مانند محیط زیست و اداره بنادر و دریانوردی آمار دقیقی از آلایندگی دریا توسط پسماند و پساب‌‌های ناشی از کشتیها و صنایع را ارائه نداده‌اند. در این مورد اطلاعات رسمی در دسترس نیست.
دکتر «ابوعلی گلزاری» عضو کارگروه محیط زیست یونسکو در گفت‌وگو با صبح ساحل
- کاشت درخت در گودال خالی سال های قبل
- قطع درختان مجموعه‌های تاریخی در تهران
- بیانیه انجمن جنگلبانی ایران
- درخت هایی که نباید در تهران بکاریم
- مسئله درختکاری
سازمان محیط‌زیست مطلع است اما…
یکی از مسئولان صنایع گفت سازمان محیط زیست هرمزگان از وجود این پساب و پسماندهای آلوده آگاهی دارد. وی ادامه داد: «این پسماندهای آلوده طی سالیان در این منطقه وجود داشته‌اند. سازمان محیط زیست استان نیز از این موضوع مطلع بوده. اما اخطاری به هیچ کدام از شرکتهای مستقر نداده است».
بیماری میناماتا در هرمزگان؟
صنعت تعمیرات کشتی در هرمزگان گرچه پیشرفت چشمگیری نداشته اما فعال است. تجربه جهانی نشان داده که اگر این صنعت به اصول محیطزیستی پایبند نباشد تبعات جبران ناپذیری خواهد داشت.
تعمیر یک کشتی، حجم وسیعی از ضایعات را در بردارد. کشتی‌‌های بزرگ همانند یک شهر و مجموعه مسکونی کوچک بوده که حاوی انواع آلاینده‌‌ها و پسماند‌ها است. انواع مخاطرات بهداشتى، مسمومیت و مرگ‌ومیر انسانى در این صنعت محتمل است.
ورود جیوه و فلزات سنگین به دریا
دکتر ابوعلی گلزاری مدرس دانشگاه تهران، صنعتی امیرکبیر و عضو کارگروه محیط‌زیست کرسی سلامت اجتماعی یونسکو می‌گوید: مواد خطرناک و زیان‌آور، با محتویات موجود در فاضلاب‌‌ها و پساب‌‌ها مخلوط می‌شوند و به درون رودخانه یا دریا راه می‌یابند.
وی ادامه می‌دهد: پسماندی که توسط صنایع مانند پتروشیمی‌‌ها، فولاد و کشتی‌سازی وارد دریا می‌شود اکثراً حاوی فلزات سنگینی هستند که یا در دریا ته‌نشین یا توسط آبزیان مصرف می‌شود.
گلزاری افزود: فلزات سنگین وارد چرخه‌ی غذایی شده و از طریق ماهی‌‌ها وارد بدن انسان می‌شود. برای نمونه می‌توان به داستان بیماری میناماتا ژاپن اشاره کرد. عامل این بیماری پسماند حاوی جیوه و فلزات سنگین صنایعی بود که به دریا راه پیدا کرده بود و از طریق ماهی‌‌ها وارد بدن انسان شدند. ناراحتی‌‌های عصبی و سرطان خون و سرطان‌‌های مختلف و تنش‌‌های عصبی بیماری‌های ناشی از آن است.
وی تصریح می‌کند: به همین دلیل قوانین و مقررات سخت‌گیرانه‌ای برای کنترل و دفع اصولی پسماند پیش‌بینی‌شده است.
گلزاری این را بیان می‌کند که سازمان‌‌های متولی مانند محیط‌زیست و اداره بنادر و دریانوردی آمار دقیقی از آلایندگی دریا توسط پسماند و پساب‌‌های ناشی از کشتیها و صنایع ارائه ندادند. در این مورد اطلاعات رسمی در دسترس نیست.
نبود آمار و اطلاعات از پسماند خطرناک در هرمزگان
گلزاری تأکید می‌کند که سازمان‌‌های مربوطه باید روی مقوله مهم پسماند‌ها قوی‌تر وارد شوند. وی به عضویت ایران در کنوانسیون بررسی آلودگی دریا‌ها و پسماند‌ها توسط کشتیها و صدور جرائم سنگین اشاره می‌کند.
این مدرس دانشگاه تهران اظهار داشت: متأسفانه در زمینه‌ی مدیریت پسماند سازمان‌‌های متولی کم‌کار هستند. سازمان محیط‌زیست نیز اصولی در بحث دریا‌ها وارد نشده است که بتوان دقیق بر روی نوع آلودگی ناشی از فلزات سنگین در سواحل متمرکز شد و راه چاره اندیشید.
گلزاری ادامه داد: من ندید‌ه‌ام که دانشگاه هرمزگان یا سازمان محیط‌زیست استان یا حتی اداره کل استاندارد آنالیز دقیقی در خصوص آلایندگی در سواحل خلیج‌فارس انجام داده و ارائه داده باشند. باید آنالیز از سواحل تهیه شود که مشخص شود جیوه، سرب و… از کجا به این مکان سرازیر شده است که بتوان یقه آن ارگان و صنعت را گرفت.
وی با اشاره با عدم درخواست محیط‌زیست برای رسیدگی آلایندگی سواحل و دریا گفت: مسئولین مربوطه نباید مشکلات به وجود آمده محیطزیستی را انکار و از آن شانه خالی کنند. باید مسئولیت پسماند‌ها را بپذیرند و از سازمان‌‌های مختلف بخواهند راهکار‌هایی برای حل این معضل ارائه دهند.
مسئله‌ی آلودگی حین تعمیر و بازسازی شناورها
پسماندهای سند بلاست یکی دیگر از انواع آلاینده‌‌های موجود، در اثر عملیات تعمیر و اسکراپ کشتی به وجود می‌آید. اسکراپ به مجموعه عملیاتی اطلاق می‌شود که جهت تراشیدن بدنه کشتی و اوراق کردن آن به کار می‌رود.
بیشتر ضایعات ناشی از اوراق سازی کشتی حاوی مواد سمی و بسیار خطرناک برای سلامت انسان و محیط زیست است. فرایند تعمیر، بازسازی و اسکراپ شناور‌های دریایی ظرفیت بالایی برای بروز مخاطرات محیطزیستی دارد. همین امر باعث شد تا ضوابطی برای آن تدوین و ابلاغ شود. ضوابطی که به نظر می‌رسد شرکتهای مستقر در استان هرمزگان نسبت به آن بی تفاوت هستند.
تولید آلودگی در عملیات اسکراپ کشتیها
رئیس اداره دریایی حفاظت محیط زیست هرمزگان ضمن تایید مخاطرات ناشی از اسکراپ و اوراق سازی شناورها گفت: «اسکراپ و اوراق سازی شناورها در صورت عدم رعایت مقررات و ضوابط محیطزیستی و فنی سبب نشت مواد آلاینده به محیط زیست بسیار حساس ساحلی و دریایی می‌شود».
«مریم احسان پور» با بیان اینکه خلیج فارس به خاطر عمق کم، یک زیست بوم بشدت آسیب پذیر است، افزود: «با توجه به عدم وجود سایت اسکراپ دارای مجوز در هرمزگان، دستگاه‌‌های ذیربط برای انجام اوراق سازی شناورها باید از محیط زیست هرمزگان استعلام اخذ کنند. در شرایط اضطراری این موضوع به صورت موردی بررسی می‌شود.
چنانچه با درخواست موافقت شود، از مالک شناور برای رعایت ضوابط و ملاحظات محیط زیستی در حین اوراق سازی تعهد محضری گرفته می‌شود. همچنین در صورت بروز هرگونه آلودگی، فرد باید خسارت محیطزیستی پرداخت کند».
وی می افزاید: پس از پایان عملیات اوراق‌سازی، کارشناسان از محل بازدید و میزان خسارات وارده به محیط‌زیست-به ویژه آلودگی خاک و دریا- محاسبه و ابلاغ می‌شود.
احسانی ادامه می‌دهد: «در صورت مشاهده اوراق‌سازی غیرقانونی، اخطاریه صادر و موضوع جهت تشکیل پرونده قضایی به اداره حقوقی ارجاع می‌شود».
هرچند تصاویر ماهواره‌ای تجمیع پساب صنعتی و دپوی ضایعات آلوده را در مناطقی از غرب هرمزگان نشان می‌دهد. اما رئیس اداره دریایی حفاظت محیط زیست هرمزگان مدعی است که به صورت مستمر از واحد‌های مختلف ساخت و تعمیر شناورها بازدید می‌شود. همچنین نمونه‌برداری به طور مستمر از مناطق مختلف دریایی انجام می‌شود. به ویژه مناطقی که احتمال آلودگی بیشتر باشد مانند واحد‌های ساخت و تعمیر شناورها.
در حالی که این تصاویر به خوبی گویای این امر است که پساب مذکور برای مدت کوتاه نبوده و حاصل سال‌‌ها رها شدگی و بی‌توجهی است.
به دنبال حل چالش
کشتیها و شناور‌های بزرگ و کوچک زیادی در مجتمع کشتی سازی و صنایع فراساحل تعمیر می‌شوند. به همین دلیل احتمال آلودگی این مناطق وجود دارد. علی تیغ ساز کارشناس محیط زیست ایزوایکو: «یکی از الزامات حین تعمیرات کشتیها، پاکسازی بدنه‌ی آن است. این عملیات با استفاده از گریت معدنی انجام می‌شود».
تیغ‌ساز: «این روند برای هر کشتی که نیاز به تعمیرات دارد و وارد مجتمع ایزایکو شده، انجام می‌شود. پسماند پاکسازی به صورت ذرات ریز (غبار) است که باید در محلی نگهداری شود و هیچ‌گونه تماسی با خاک نداشته باشد. در واقع باید جمع آوری شود».
تیغ ساز: «این اراضی محل دپوی ما است. تمامی پسماند ایجاد شده از تعمیرات در این محل نگهداری می‌شود». «یکسری اقدامات برای انجام عایقبندی این محل انجام شده است. به خاطر بار مالی که این موضوع دارد بخش‌‌هایی انجام شده و بخشهای زیادی هم انجام نشده است».
تیغ ساز با بیان اینکه راه حلی برای دفع این پسماندهای نداشتیم، عنوان کرد: «پس از انجام تحقیق مشخص شد که این مواد یا باید به صورت مصالح ساختمانی یا در راه‌سازی استفاده شود».
ایشان با تائید اینکه مدت زیادی است که این پسماند‌ها در این محل مانده است، گفت:«محل خاصی در مجتمع ایزوایکو مشخص شده است تا پسماند در آن محل دپو شود.
همچنین چندین شرکت درخواست استفاده از این پسماند‌ها دادند که روند واگذاری در حال انجام است».
پساب آلوده ناشی از اوراق سازی کشتی
عدم رعایت شیوه‌نامه‌های محیطزیستی طی فرایند اوراق یا تعمیر کشتی باعث نفوذ پساب آلوده به دریا می‌شود.
آلودگی آب با وجود روغن، مواد حشره‌کش و فلزات سنگین بالا است. فلزاتی مانند: آهن، روی، کروم و مواد شیمیایی دیگر در آب دریا پیدا می‌شود.
پساب کشتی حاوی مواد آلاینده‌ی خطرناکی است. مانند روغن و گریس، نمک‌‌های غیر ارگانیک، ذرات فلزی (آرسنیک، روی، کروم، سرب و جیوه) و حتی مواد شیمیایی سمی.
تاثیر پساب آلوده به فلزات سنگین
حسین عیدی سرپرست مدیریت سلامت محیط و کار معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان: فلزات سنگین دارای اثرات مختلفی بر جانداران در سطوح مختلف هستند.
این فلزات پس از ورود به متابولیسم سلولی جانوران آبزی می‌توانند خصوصیات مورفولوژیک و فیزیولوژیک مانند سرعت رشد، وضعیت شنا، مصرف غذا، شدت تنفس، تولید مثل، بقا و چرخه زندگی آن‌‌ها را تغییر دهند.
مصرف مقادیر بیش از حد مجاز روی، علایمی چون سردرد، حالت تهوع، از دست دادن آب بدن، درد‌های شکمی، استفراغ و سرگیجه را به دنبال خواهد داشت.
پایان پیام
توضیح: این گزارش توسط سردبیر ویراستاری و خلاصه شده است.
