چرا گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی
مجله گیچ gich.ir احسان میرزائی: روند ویرانگر تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین به دست بشر همچنان ادامه دارد. عادتهای رفتاری و سبک زندگی ما در تعیین سرنوشت سیاره زمین تاثیرگذار است. حتی اگر آن رفتار در حد تصمیم گیری برای انتخاب جنس لباسمان باشد.
اما بسیاری از افراد در سرتاسر جهان نه تنها از اصل ماجرا غافل هستند، بلکه به نقش مهم خود در حفظ یا ویرانی زمین آگاهی ندارند.
- آفتی به نام فرهنگسازی
- اسنپ و حقوق شهروندی
- گزارش جامع نظارتی طرح مردمی کیمد
- تفاوت فعال رسانه ای با کارشناس روابط عمومی و رسانه
- گزارش نشست شینا انصاری رییس سازمان حفاظت محیط زیست
گرمایش زمین و دومینوی جهان هستی
گرمایش زمین جدی است؛ شاید به گمان برخی با خنکتر کردن خانهها و ساختمانها به کمک سیستمهای برودتی، بتوان با گرمایش زمین مقابله کرد! اما مسئله پیچیدهتر از آن است که بخواهیم با نگاهی ساده انگارانه به آن بپردازیم.
جهان هستی بر اساس نظم و ارتباط، تعامل و پیوستگی خاص و دقیقی میان تمام عناصر زمینی و کیهانی پایه گذاری شده است.
محققان امروز ثابت کردهاند که میان تمام موجودات پیوستگی و وابستگی وجود دارد و این ارتباط چه به صورت مستقیم و چه با واسطه، شبکه بزرگ زیستی را در سرتاسر سیاره زمین ایجاد کرده است.
کافی است به واسطه فعالیتهای انسانی، در یک حلقه از زنجیره زیستی خللی ایجاد شود تا به تبع آن دیگر موجودات هم به شکلی دیگر از رفتار ما آسیب ببینند.
برای نمونه سطح آهن موجود در اقیانوس ارتباط مستقیمی با افزایش جمعیت فیتوپلانکتونها دارد و جالب است که مدفوع نهنگ حاوی مقادیر زیادی از آهن است ocean-climate.org.
اما طی ۳۰سال گذشته ۶میلیون نهنگ پهلو سفید فقط در جزایر فارو کشته شده است(ٰyjc) و این کشتار بدون شک بر اکوسیستم دریایی و فتوپلانکتونها تاثیر منفی میگذارد.
گردش زمین به دور خورشید، پیدایش فصلها، نزولات جوی، توفان و سیلاب، جریانهای عظیم زیر سطحی آب گرم و سرد در اقیانوسها و دیگر عوامل طبیعی در سیاره زمین که به طور منظم رخ داده و همواره در جریان است، نقشی غیر قابل انکار در حفظ پایداری، توازن و نظم طبیعت داشته و دارند.
پراکنش نسل بشر در نقاط مختلف سیاره زمین و رویارویی انسان با عوامل پر قدرت طبیعی طی هزاران سال موجب بازخوردهای متنوعی از سوی بشر شده است.
شاید این بازخوردها در گذشتههای دور بیشتر موجب به خدمت گرفتن قدرت طبیعت شده باشد. مانند استفاده از بادهای ۱۲۰ روزه سیستان توسط مردمان نشتیفان در خراسان رضوی (برای به گردش در آوردن سنگهای بزرگ آسبادها یا آسیابهای بادی).
اما بشر امروز به فراخور رشد تکنولوژی، ابزارها، گسترش علوم در حوزههای مختلف و توهم حاکمیت بر زمین با روشهای ظالمانهای به مقابله با طبیعت برخواسته است.
مانند سد سازی، موج شکن، تبدیل رود به کانال، انحراف مسیر رودها و…
هرچند گسترش قلمرو بشر و تداخل آن با قلمرو حیوانات وحشی در گذشته باعث از بین رفتن زیستگاه دیگر جانداران و عرصههای طبیعی شده است.
اما گویا آثار مخرب انسان در طول تاریخ آنقدر نبود تا واکنش جدی طبیعت را در پی داشته باشد. در حالی که پس از انقلاب صنعتی و با شدت گرفتن روند فعالیتهای منفعت طلبانه و سودجویانه بشر، شاهد واکنش طبیعت در گسترهی سیاره زمین هستیم، که ازآن با عنوان گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی یاد میکنیم.
طبیعت طبق برنامه از پیش تعریف شده و همیشگی خود همواره برای حفظ پایداری و توازن حیات در سیاره زمین تلاش میکند.
اما دخالتهای انسان نظم طبیعت را حتی در عمیقترین نقاط اقیانوسها برهم زده است، جایی که به عقیده محققان منشاء حیات سیاره زمین است.
اقیانوس، منشا حیات بر روی زمین
در مقالهای که سایت ocean-climate.org با عنوان “اقیانوس، منشا حیات بر روی زمین” منتشر کرده، به دو مکانیزم اصلی انتقال دیاکسید کربن (گاز گلخانهای) از جو به داخل اقیانوس اشاره شده است:
مکانیزم اول، حکایت از محلول شدن دیاکسید کربن در آب اقیانوس دارد؛ در این مورد حدود نه دهم از دیاکسید کربن موجود در جو درون آب اقیانوس حل شده و سپس توسط جریانهای اقیانوسی به لایههای عمیق اقیانوس منتقل و ذخیره میشود.
مکانیزم دوم، فیتوپلانکتونها هستند که با فتوسنتز به عنوان یک «ریه» برای سیاره زمین عمل کرده و با جنگلها قابل مقایسه هستند. در اصل پلانگتونها با عمل فتوسنتز CO2 را جذب کرده و اکسیژن (O2) تولید میکنند.
گرمایش زمین و غلظت دیاکسیدکربن در جو
در گزارشی دیگر که Guardian در ۲۸ سپتامبر سال جاری میلادی منتشر کرد، آمده که: سال ۲۰۱۶، سالی که غلظت دیاکسیدکربن منتشر شده در جو، رسما مرز ۴۰۰PPM را رد کرد و بر اساس مطالعات غلظت دیاکسیدکربن همچنان بالاتر از ۴۰۰PPM ثابت خواهد ماند!
نقش کاپیتالیزم در گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی
تنوع نیازهای مادی و معنوی انسان در دوران معاصر نسبت به قبل افزایش چشمگیری داشته است؛ کاپیتالیزم به کمک قدرت رسانهها و با استفاده از انواع تکنیکهای تبلیغاتی طوری بر افکار عمومی تاثیر گذاشته است که گویا انسان امروز خود را موجودی مستقل از طبیعت میداند و هیچ مسئولیتی در قبال محیطزیست ندارد.
کالاهای مدرن امروزی همانند سپری مابین انسان و طبیعت قرارگرفته و رابطه ارگانیک بشر را با جهان هستی محدود کرده است.
جهان سرمایه داری فرهنگ را دست مایهی تحقق اهداف خود قرار داده و تودهها را به سمت مصرفگرایی، مد و تجملگرایی هدایت کرده است.
افکار عمومی در سطح جهان همواره مورد هجوم انواع پیامهای تبلیغاتی شرکتهای بزرگ است. پیامهای مستقیم و غیر مستقیمی که در قالبهای متنوع و اغوا کنندهای از طریق رسانهها مخاطبان را مسخ میکند.
اما آیا میزان بازدید از یک پیام محیطزیستی (گزارشی که نتیجهی آن رابطه مستقیم با سلامت و حتی ادامه حیات بشر دارد) با بازدید از پیامی که بازیگر یا خوانندهای مشهور منتشر کرده، قابل مقایسه است!؟
روزانه پیامهای متنوع محیطزیستی توسط کنشگران در فضای مجازی منتشر میشود. البته این گونه پیامها مخاطبان خاص خود را دارد و مورد توجه همگان قرار نمیگیرد.
در حالی که سازمانهای معتبر نیز همواره درمورد تغییر اقلیم و گرمایش زمین هشدار میدهند. گویا تودههای مردم همچنان درگیر گرفتاریهای اقتصادی و اجتماعی تحمیل شده به زندگیشان هستند.
گرمترین تابستان تاریخ
هر ساله رکوردهای جدیدی از افزایش میانگین درجه حرارت در سطح سیاره زمین منتشر میشود.
سازمان جهانی هواشناسی (WMO) وابسته به سازمان ملل متحد، با جمع آوری دادههای هواشناسی در سال ۲۰۱۶ از مراکز هواشناسی معتبر در کشورهای مختلف و مقایسهی آن با دوره مشابه سال ۲۰۱۵ در گزارشی که ۲۱ دسامبر منتشر کرده چنین میگوید:
با توجه به دادههای ۱۱ ماه گذشته، سال ۲۰۱۶ همچنان در مسیر داغترین سال است و رکورد سال ۲۰۱۵ را خواهد شکست؛ امری که در تاریخ هواشناسی بی سابقه است.
WMO
زمین در حالگرم شدن است. اگر کمی به شرایط آب و هوایی شهر و روستای محل زندگی خود دقت کنیم متوجه تغییرات خواهیم شد.
کاهش چشمگیر بارش باران و برف، خشک شدن چشمهها و تالابها، جاری نشدن رودخانههای فصلی، گسترش بیماری میان حیوانات و پرندگان وحشی، نابودی صخرههای مرجانی در دریاها، افزایش سطح آب دریا و در بعد کلانترآن ذوب شدن یخهای قطبی و زیر آب رفتن سکونتگاههای انسانی در برخی از سواحل دنیا و…
آیا وقت آن نرسیده که چشم و گوش را باز کرده و در جست و جوی حقیقت باشیم؟
حقیقت ماجرا چیست و مقصر حال بد سیاره ما چه کسی است؟
مجله گیچ: بدون شک نیازهای ما برای بقا همان نیازهای است که انسان ۲۰۰۰ سال پیش هم داشته. نیاز به خوراک، پوشاک، سرپناه، امنیت و انرژی.
امروزه هم به فراخور پیشرفت و گسترش تکنولوژی، برداشت متفاوت بشر از جهان هستی، تعریف روشهای متنوع برای گذراندن اوقات فراغت و… نیازهای جدیدی شکل گرفته است، که فرایند تحقق برخی از آنها تاثیر مخربی بر محیطزیست میگذارد.
یک نمونه کوچک سفر تهرانیها در تعطیلات به شمال است که عوارض مختلفی چون راهبندانهای طولانی و انتشار گازهای گلخانهای دارد.
شرکتهای بزرگ از سالها پیش در حوزههای مختلف پوشاک، غذا، سبک زندگی، سینما، سرگرمی و… آگاهانه و هدفمند وارد عرصه شدهاند؛ آنها با ارائه انواع خدمات نه تنها جوابگوی نیازهای ابتدایی ما هستند بلکه در بستههای پیشنهادی خود نیازهای جدید اما کاذبی هم برای ما تعریف میکنند.
تا جایی که گاهی تحقق یک نیاز جدید (نیاز کاذب) و غیر حیاتی مانند خرید آخرین مدل گوشی آیفون تا مدتها فکر و ذهن فرد را درگیر میکند؛ البته شاید حتی فرد مهارت استفاده از قابلیتهای گوشی مذکور را نداشته باشد. اما او گمان میکند این گوشی گران قیمت بین دوستان و در جامعه برایش ارزش آفرین است.
بدیهی است که پیروی از این سبک زندگی سلامت جسمی و حتی روحی و روانی پیرواناش را به خطر میاندازد.
جهان سرمایهداری همچو فردی است که دروغی گفته و پیوسته برای فاش نشدن دروغ قبلی خود، دروغهای جدیدی را مطرح کرده و به عنوان نسخههای شفا بخش به مخاطبان عرضه میکند. او ما را صرفا به عنوان مشتری و پول میبیند و از هر تکنیکی برای فریب ما استفاده میکند.
شاید فکر کنیم که مقصر تمام مسائل محیطزیستی صرفا کاپیتالیزم است. اما تنها بخشی از تقصیرها متوجه او است و بخش دیگر تقصیر از جانب خودمان است.
بیشتر از آن که زندگی کنیم درگیر حاشیه هستیم. امروزه برای برخی افراد مدل و نوع خودرو و ساعت، مدل و مارک لباس وموبایل اهمیت و ارزش بسیاری دارد، آیا آنها قصد دارند تا به کمک کالا برای خود هویت و شخصیتی متفاوت و برتر بسازند؟
پس باید بپذیریم که ما هم در بروز ناهنجاریهای زمین سهمی داریم. چون هرکدام از ما به نوعی با خواستهها و نظرات اطرافیان، تبلیغات رسانهها و شرکتها زندگی کردهایم. برای نمونه نگارنده هنوز وسیله ورزشی توتالکور را دارد و هیچ استفاده ای از آن نمیکند.
کنش ما در فلات ایران و تغییرات اقلیمی
مجله گیچ: کشور ما امروزهم درگیر ناهنجاریهای جهانی به واسطهی گرمایش زمین و تغییر اقلیم است و هم اینکه با دهها مسئله و معضل جدی داخلی دست و پنجه نرم میکند.
سد سازی و انتقال آب، برداشت بی رویه از ذخیره آبهای زیر زمینی و بروز فروچالهها، تخریب و آتشسوزی جنگلها، دفن و دپوی پسماند در طبیعت…
قاچاق چوب و زغال، چرای بی رویه دام و بیابانی شدن مراتع، کشت تک محصولی و جنگلخواری، زمینخواری و کوهخواری…
دریاخواری و حریم رودخواری، پروژههای بدون ارزیابی محیطزیستی و دهها مورد دیگر که هر کدام به نوعی باعث ایجاد اختلال در نظم طبیعت شدهاند.
شاید بتوان گفت احداث سد گتوند روی رود کارون (در ۱۰کیلومتری شهر گتوند از استان خوزستان) یکی از بزرگترین فجایع محیطزیستی کشور است.
ایران در طول تاریخ همواره با کمآبی و خشکسالی مواجه بوده. اما ایرانیان با تکنولوژی حفر قنات توانستهاند طی هزاران سال با غول خشکسالی و کم آبی همزیستی مسالمت آمیزی داشته باشند و به امروز برسند.
اما تکنولوژیهای نوین امروز در حوزه آب (سد سازی، حفر چاههای عمیق، پروژههای انتقال آب و…) طی دههای گذشته صرفا فلات ایران را به پرتگاه ویرانی نزدیک و نزدیکتر کرده است.
در مقابل گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی چه باید کرد؟
احسان میرزائی:کنشگران جامعه مدنی برای بهبود اوضاع در قالبهای متنوع آموزشی، ترویجی، تسهیلگری و روشنگری وارد عمل میشوند.
کمپین یا کارزارهای مختلف محیطزیستی شکل میگیرد و کنشگران دوستان و آشنایان خود را به تفکر دعوت میکنند.
مانند روز جهانی بدون پلاستیک (چرا من هر روز باید چندین کیسه پلاستیکی مصرف کنم در حالی که میتوانم از یک ساک خرید با دوام برای همیشه استفاده کنم؟) که هر ساله در یک روز مشخص به صورت جهانی برگزار میشود.
اگر کلید موفقیت جهان سرمایهداری تغییر سبک زندگی مردم باشد. پس کنشگران محیطزیست هم میتوانند به کمک کمپینهای خود و با نشر آگاهی، آموزش و ترویج رفتارهای درست به دنبال اهداف خود برای گسترش سبک زندگی سبز و تفکر محیطزیستی باشند.
امید است که آنها بتوانند بر غول بی خردی، مصلحت اندیشی و سوء مدیریت چیره شوند و فلات ایران را همراه با تمدنهای کهن و فرهنگهای اصیلاش، با کمترین آسیب از این ورطه و مهلکه عبور دهند.
احسان میرزائی
شنبه – ۱۱ – دی – ۱۳۹۵
ساعت: ۲۳:۴۵
