آب‌های زیرزمینی گنجینه پنهان
آب در ایران که کشوری با اقلیم خشک و نیمه خشک است همیشه از ارزش ویژه‌ای برخوردار بوده است. امروز ۲ فروردین‌ماه مصادف با ۲۲ مارس روز جهانی آب است. موضوع امسال به آب‌های زیرزمینی اختصاص داده شده. چراکه مصرف بی‌رویه آب باعث کاهش شدید منابع مهم آب شده است. این در حالی است که آب‌های زیرزمینی گنجینه پنهان ما هستند.
مجله گیچ gich.ir به نقل از ایسنا: امروز روز جهانی آب است. اولین بار در سال ۱۹۹۲ میلادی در کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل در شهر ریودوژانیرو کشور برزیل به طور رسمی مطرح شد. در این کنفرانس از کلیه کشورها خواسته شد تا در راستای اجرای بیانیه شماره ۲۱ سازمان ملل، این روز را به عنوان روز ترویج و آگاه‌سازی مردم در مورد آب اختصاص دهند.
عجیب نیست که کلمه «آب» از دو حرف اول الفبا تشکیل شده است. شاید این ماده اعجاب انگیز پشت اسم رمزش به ما می‌فهماند که همه چیز حیات، با آب شروع می‌شود. ارزش آب و چالش کم‌آبی، بر هیچکس پوشیده نیست. آبی که نماد دمیدن روح زندگی است، پیوندی ناگسستنی با نوروز، جشن باستانی ایرانیان دارد. اقلیم نیمه خشک ایران باعث شده تا ارزش آب در نظر ایرانیان دوچندان باشد. شاید اگر به محیط زیست فکر کنید، اولین چالشی که مثل آب خوردن به یاد می‌آورید، «آب خوردن» باشد.
آب زیر زمینی، آشکار کردن پنهان
امسال شعار روز جهانی آب به آب‌های زیر زمینی اختصاص یافته است. «آب زیرزمینی، آشکار کردن پنهان». این شعار به این معنا است که آب زیرزمینی نادیدنی است اما تاثیر آن همه جا قابل مشاهده است. خارج از دید ما، زیر پای ما، آب زیرزمینی گنجی پنهان است که زندگی ما را غنی می‌کند. تقریبا همه‌ی آب تازه در دنیا آب زیرزمینی است.
همانطور که تغییرات شدیدتر می‌شود، آب زیرزمینی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. آب زیرزمینی با اینکه دیدنی نیست اما نباید از ذهن‌ها پاک شود.
بهره‌برداری از آب تجدید پذیر بله اما آب تجدید ناپذیر خیر
محسن موسوی خوانساری عضو هیئت مدیره انجمن آب و خاک پایدار ایرانیان است. موسوی در مصاحبه با ایسنا اظهار داشت: آب‌های زیرزمینی به دو نوع دینامیک و استاتیک تقسیم می‌شوند. آب‌های دینامیک تجدیدپذیر هستند اما آب‌های استاتیک تجدید ناپذیرند.
آب‌های دینامیک روی استاتیک قرار گرفته‌اند. ما تنها مجاز به بهره برداری از منابع دینامیک هستیم چرا که تجدید پذیر هستند و تجاوز به آب‌های استاتیک غیرمجاز است چراکه این آب‌ها متعلق به نسل‌های آینده است. در ایران همه آب دینامیک مصرف شده است و نیمی از آب‌های استاتیک نیز مورد بهره برداری قرار گرفته‌اند.
تجدید و شارژ آب استاتیک سخت و زمانبر
موسوی خوانساری اضافه می‌کند: شارژ کردن و جایگزینی منابع آب استاتیک بسیار سخت و زمانبر است. حتی ممکن است نیم قرن به طول بینجامد. منابع دینامیک به سادگی قابل تجدید هستند. نمونه واقعی بهره‌برداری درست از آب‌های دینامیک سیستم قنات است که گذشتگان از آن استفاده می‌کردند.
وی در ادامه می‌گوید: منابع آب زیرزمینی دینامیک، آب‌های تجدیدپذیری هستند که هر سال تراز آن بالا و پایین می‌رود. این منابع از آبخوان‌ها تغذیه می‌کنند و به صورت مستمر و همیشه هستند. در مقابل آب استاتیک یا ثابت ذخیره در لایه‌های عمیق زمین و مربوط به نسل‌های آینده است. بدین جهت هیچ کشوری مجاز به برداشت آب‌های زیرزمینی استاتیک خود نیست.
برداشت ۶ میلیارد متر مکعب در سال از آب‌های زیر زمینی و غیر قابل تجدید ایران
موسوی خوانساری: می‌توان گفت ما بیش از ۵۳ میلیارد مترمکعب از آب‌های زیرزمینی خود را برداشت می‌کنیم که شش میلیارد مترمکعب آن بیشتر از توان آب تجدیدپذیر است. به عبارتی ما هر سال به برداشت شش میلیارد مترمکعب از منابع آب تجدیدناپذیر یا استاتیک می‌پردازیم که مربوط به نسل‌های آینده است.
وی تاکید می‌کند: برداشت این شش میلیارد مترمکعب آب را باید قطع کنیم. به علاوه چون۳۴۰ میلیارد مترمکعب از منابع آب‌های تجدیدناپذیر زیرزمینی را برداشت و سفره‌های آب زیرزمینی را تخلیه کرده‌ایم. پس باید سالانه حدود شش میلیارد مترمکعب نیز از برداشت آب زیرزمینی خود کسر کنیم تا این دو در مجموع بیش از حدود ۱۲ میلیارد مترمکعب آب را برای ما حفظ کنند. به عبارت دیگر باید ۲۵٪ از مصارف آب‌های زیرزمینی خود را کم کنیم.
آب‌های زیرزمینی برای چه مصرف می‌شوند؟
“عمدتا مصارف آب زیرزمینی در بخش کشاورزی است.” موسوی خوانساری توضیح می‌دهد: ما نمی‌توانیم مصرف آب شرب را کم کنیم. ولی باید ۲۵٪ از برداشت منابع آب زیرزمینی را باید کم کنیم. تا بعد از ۱۰ سال شاید کمی به تعادل برسیم. در نتیجه ما باید مصرف آب زیرزمینی را به ویژه در بخش کشاورزی به شدت کاهش دهیم. زیرا مصرف آب در بخش کشاورزی بسیار بی‌رویه است و این مصرف باعث می‌شود آب‌های زیرزمینی تمام شوند. بنابراین بخش کشاورزی ما باید در این زمینه تلاش گسترده‌ای انجام دهد.
وضعیت آبخوان‌های ایران
وی با اشاره به وضعیت آبخوان‌ها تصریح می‌کند: ما حدود ۶۱۰ آبخوان زیرزمینی داریم که تقریبا از تمام آن‌ها اضافه برداشت می‌شود. بیش از یک چهارم این آبخوان‌ها تا ۱۰ سال آینده تقریبا تهی می‌شود.
آب‌های زیرزمینی گنجینه پنهان
وی با اشاره به وضعیت ریاضت آبی در ایران می‌گوید: هنوز ریاضت آبی برای سال جاری اعلام نشده است. طرح تعادل بخشی و سازگاری با کم آبی موفق نبودند. اما طرح الگوی کشت که از مهرماه ۱۴۰۰ آغاز شد هنوز ادامه دارد. نکته حائز اهمیت این است که ما به یک ریاضت آبی شدید نیاز داریم. طوری که ۳۰٪ از مصارف آبی را کم کنیم.این وضعیت باید تا ۱۰ سال ادامه داشته باشد و جز این راه دیگری نداریم اما هنوز وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو درباره طرح ریاضت آبی اعلام نظر نکرده‌اند.
نجات آب فقط با مشارکت مردم
موسوی در روز جهانی آب به ضرورت مشارکت تمامی ذی‌نفعان و ذی‌مدخلان اشاره می‌کند و می‌گوید: بدون مشارکت مردم آب را نمی‌توان «نجات» داد.
موسوی خوانساری همچنین به فواید تقلیل مصرف آب اشاره و اظهار می‌کند: تقلیل مصرف آب باعث جاری شدن آب در رودخانه‌ها می‌شود، آب جاری در رودخانه‌ها باعث نفوذ آب به آبخوان‌ها می‌شود. با سیراب شدن آبخوان‌ها منابع آب زیرزمینی تجدید می‌شود و تراز آب بالا می‌آید.
راهکارها و ترفندهای بازیافت آب در خانه
صرفه جویی در مصرف آب با راهکارهای ساده
به گفته مشهود مشهودی – کارشناس محیط زیست و انرژی – نیز راهکارهای مختلفی برای صرفه‌جویی آب در مصرف شهری وجود دارد. از جمله این روش‌ها کم کردن حجم آب فلش تانک‌ها در سرویس‌های بهداشتی با تنظیم شناور آن‌ها است. در حالت عادی ظرفیت آن‌ها ۱۵ لیتر است اما می‌تواند به حجم ۶ لیتر کاهش یابد.
در یک خانواده چهارنفری با احتساب این قضیه که توسط هر نفر در روز سه بار این تخلیه انجام شود. می‌توان گفت که کاهش حجم ۹ لیتری می‌تواند نقش موثری در میزان مصرف آب داشته باشد. یعنی حدود ۴۶ درصد صرفه‌جویی در مصرف آب صورت می‌گیرد.
استفاده از شیرهای آب کم مصرف
وی اضافه می‌کند: از جمله راهکارهای دیگر برای صرفه‌جویی در مصرف آب، استفاده از شیرهایی است که هوا را با آب مخلوط می‌کنند. این دوش‌های حمام با عنوان «دُرافشان» معرفی می‌شوند که حدود ۲۰٪ مصرف آب را کاهش می‌دهند. با توجه به اینکه بیشترین میزان مصرف آب توسط خانوارها برای استحمام است. استفاده از این دوش‌ها موجب کاهش مصرف آب می‌شود.
به روز رسانی و پایش پروانه و برنامه‌های استخراج آب از چاه‌ها
موسوی خوانساری با اشاره به اینکه به موازات تقلیل مصرف آب و شکل‌گیری این فرآیند باید چاه‌ها را نیز کنترل و پروانه‌های بهره‌برداری را نیز تعدیل کرد، توضیح می‌دهد: به علت گرمای کره‌زمین منابع آبی زیرزمینی کاهش یافته است، بدین جهت مجبور به تعدیل پروانه‌های آب زیرزمینی قدیمی هستیم تا بتوانیم به سفره‌های آب زیرزمینی کمک کنیم و به نسل‌های آینده منابع آب زیرزمینی مناسبی را تحویل دهیم.
آب مایه حیات و محیط زیست یک نعمت الهی است و بدون دخالت انسان در حالت تعادل قرار دارد و ما باید از آن به عنوان امانتی برای انتقال به آیندگان به‌خوبی استفاده کنیم تا نسل‌های آینده نیز از این موهبت الهی بهره مند شوند.
انتهای پیام
