جمعه سیاه فرصت‌ها و تهدیدها

مجله گیچ gich.ir احسان میرزائی: کارزار جمعه سیاه پس از روز شکرگزاری و در آخرین جمعه ماه نوامبر برگزار می‌شود. شرکت‌ها و فروشگاه‌ها خودشان را از ماه‌ها قبل برای حضور پر قدرت در کارزار جمعه سیاه آماده می‌کنند. آن‌ها به دنبال جذب مشتریان بیشتر و فروش انواع کالای ضروری و غیرضروری خود هستند.

هرچند شاید مشتریان کالای ضروری و الزامی زندگی را در جمعه سیاه سال گذشته خریداری کرده باشند؛ اما آیا با وجود تبلیغات گسترده‌، وسوسه‌انگیز و اغواکننده جمعه سیاه ۲۰۲۱ می‌توان از خرید نسخه‌ها و مدل‌های جدید انواع کالا اجتناب کرد؟

برای نظام سرمایه‌داری مهم ‌نیست که جامعه هدفش دارای نمایشگاهی از انواع خودرو و کمد‌های پر از پوشاک و کیف و کفش و… است یا خیر. بلکه با راهبردهای خاص خود همواره این باور را به مشتریان القا می‌کند که فراتر از بحث نیاز و الزام اگر فلان محصول جدید را نخرد از گردونه‌ی رقابت خارج شده است. یک رقابت ساختگی با ارزش‌های کاذب مصرف‌گرایانِ که انسان را به بنده‌ی کالا تبدیل کرده است.

نوتلا و پالم چطور زمین را نابود می‌کنند؟

جمعه سیاه و نیاز و الزام به خرید کالا

منصفانه نیست که تمام خریداران جمعه سیاه را در یک دسته قرار دهیم. الزاماً تمام افرادی که در رویداد جمعه سیاه خرید می‌کنند افراد مصرف‌گرا نیستند. شاید افراد با توجه به توان اقتصادی محدود خود برای خرید کالای مورد نیازشان یک سال صبر کرده باشند.

به‌هرحال جمعه سیاه فرصتی خوبی برای خرید تولیدات شرکت‌هایی است که تا پیش از آن حتی یک دلار هم تخفیف نداشتند. پس برخی مشتریان بنا بر نیاز و الزام خرید می‌کنند و برخی دیگر مصداق افراد مصرف‌گرا و کالا محور هستند.

به عبارت دیگر رویکرد افراد مصرف‌گرا و کالا محور در جمعه سیاه به‌مانند فردی است که در رستورانی پرتجمل وعده‌ی غذای کاملی را خورده و نیاز خود برای تأمین انرژی برای انجام امور زندگی را تأمین کرده است. اما هنگام خروج از آن رستوران متوجه می‌شود رستوران مجاور که آن‌هم معروف است به‌طور ویژه تخفیف خوبی ارائه کرده. بنابراین به آنجا می‌رود در حالی که سیر است و نیاز و الزامی برای خوردن غذا ندارد باز سفارش غذا می‌دهد.

• 

• 

• 

جمعه سیاه و راهبرد شرکت‌های بزرگ

همان‌طور که جمعه سیاه طبق آنچه گفته شد فرصت خوبی برای مشتریان است فرصتی ناب برای شرکت‌های بزرگ نیز به‌حساب می‌آید. جمعه سیاه فرصتی عالی برای فروش اجناس و کالای باقی‌مانده طی سال ‌و سال‌های گذشته در انبار شرکت‌ها و فروشگاه‌ها است. اجناس و کالایی که باید پیش از معرفی نسخه و مدل‌های جدید فروخته شوند و سرمایه‌ها به‌حساب شرکت بازگردند.

بدون شک شرکت‌های بزرگ راهبرد‌ها خاص خود را دارند و در جمعه سیاه برخلاف تخفیف‌هایی که ارائه کرده‌اند به سود خوبی هم می‌رسند. آن‌ها علاوه بر نیازسنجی با فن‌های تبلیغات نیاز آفرینی را در جوامع هدف انجام می‌دهند. شرکت‌ها همواره مشتریان خود را در بازار و جامعه‌ی هدف تشنه‌ی خریدن نگه می‌دارند. طوری که احساس رضایت‌مندی مشتریان از کالای خریداری شده صرفا دوره‌ای کوتاه دارد و هرگز از خرید خود در بلند مدت راضی نخواهند بود.

شرکت‌ها افکار عمومی را چنان پرورش داده‌اند تا همواره به دنبال نمونه‌های جدید و به‌روز و با گزینه‌ها و امکانات‌ جذاب بیشتر باشند.

پس از جمعه‌ی سیاه و کریسمس تولیدکنندگان به‌مرور از نسخه‌های جدید کالای خود رونمایی می‌کنند و بازی تبلیغاتی هرگز اجازه تامل و آرامش فکری به مشتریان را نخواهد داد.

• 

• 

• 

جمعه سیاه و رقابت شرکت‌ها برای فروش بیشتر

جمعه سیاه روز شانس تمام کسب‌وکارها و شرکت‌ها نیست. بازار رقابت کسب‌وکارها همواره داغ است و جمعه سیاه تنهای یکی از رویدادهای مهم برای فروش محصولات در طول سال به حساب می‌آید.

همه مشاغل از کارزار جمعه سیاه سود نمی‌برند. جمعه سیاه می‌تواند برای کسب‌وکارهای نوپا و کوچک تهدید باشد. احتمالا رقابت با شرکت‌های بزرگ و چند ملیتی که می‌تواند منجر به شکست کسب‌وکارهای کوچک شود.

همچنین شرکت‌ها و فروشگاه‌ها باید در روز شلوغی مانند جمعه سیاه کارکنان بیشتری برای ارائه خدمات خوب به مشتریان به کار گیرد که خود این امر باعث افزایش بار مالی می‌شود.

برخی از شرکت‌ها با برآورد که انجام داده‌اند می‌دانند که ورود به کارزار جمعه سیاه سودآور نیست و ارزش ندارند.

برای نمونه یکی از فروشگاه‌های اینترنتی فرانسوی دلایل عدم تمایل این شرکت در بلک فرایدی را توضیح داده است.

“امکان ندارد هم مطابق اخلاق رفتار و هم در راستای اهداف جمعه سیاه عمل کنیم. محصولات ما حاوی ۱۰۰٪ پنبه ارگانیک است که هزینه‌های تولید بالایی دارند و با فرمول کاهش شدید قیمت جمعه سیاه سازگاری ندارد.”

در واقع، در سال ۲۰۲۰، بسیاری از مشاغل برنامه‌های تبلیغاتی جمعه سیاه خود را به‌طور کلی لغو کردند. با این حال، این از کشوری به کشور دیگر متفاوت است.

کاهش و به حداقل رساندن زباله در زندگی

تقابل نظام سرمایه‌داری و محیط‌‌زیست

حمل‌ونقل کالا در جمعه سیاه از زمان بازگشایی فروشگاه‌ها مجازی و حقیقی حجم کار شرکت‌های پستی چندین برابر می‌شود. افزایش حجم کار پست برای ارسال کالای خریداری شده و ارسال هدایا و حتی پس دادن کالا به فروشنده‌ها است.

کارشناسان محیط‌زیست طی گزارشی که گاردین آن را در نوامبر ۲۰۱۷ منتشر کرد هشدار دادند که جمعه سیاه باعث افزایش آلودگی هوا و زباله‌های پلاستیکی می‌شود.این گزارش از تردد حدود ۸۲۰۰۰ ون و کامیونت دیزلی پستی در خیابان‌های بریتانیا خبر داده شد.

همچنین حجم قابل توجهی از پاکت‌ و جعبه‌های مقوایی و پلاستیکی برای بسته‌بندی کالا استفاده می‌شود که تولید آن به منابع طبیعی آسیب وارد می‌کند.

در جمعه سیاه ۲۰۲۰ به دلیل همه‌گیری جهانی COVID-19 اولویت با خرید اینترنتی بود. برخی در این روز تعطیل بودند و برخی از خرده‌فروشان معاملات هم‌زمان در فروشگاه و آنلاین را برای یک ماه کامل ارائه کردند. دیگران، مانند Walmart و Target، چندین رویداد جمعه سیاه را در طول ماه نوامبر ارائه کردند و نیازی به حضور در یک روز بزرگ را از بین بردند.

فست مد و مشتریان

در سال‌های اخیر، بخش مد تولیدات خود را چند برابر کرده است و از تولید دو فصل به تولید بیش از شش فصل رسیده است. بسیاری از این برندهای «فست مد» هر دو ماه یک‌بار به مصرف‌کنندگانی که لباس‌هایشان را پس از چند بار پوشیدن دور می‌اندازند، اقلام و گرایش‌های جدیدی ارائه می‌کنند.

برای مبارزه با آلودگی ناشی از بازار مد، جنبش‌هایی مانند « سال خرید ممنوع » ظهور کرده‌اند که مصرف‌کنندگان را تشویق می‌کند تا یک سال لباس نخرند و بنابراین صرفاً به خاطر روی مد بودن خرید نکنند.

در حال حاضر برخی از برندها وجود دارند که حتی فعالیت‌های تجاری خود را در جمعه سیاه کاهش داده‌اند. برای نمونه برند تجهیزات ورزشی، REI، از سال ۲۰۱۵ هر جمعه سیاه مغازه‌های خود را تعطیل کرده است.

آن‌ها به کارمندان خود یک روز مرخصی می‌دهند و آن‌ها و مشتریان خود را تشویق می‌کنند به‌جای پرسه زدن در مراکز خرید وقت خود را در طبیعت بگذرانند. آن‌ها حتی کمپین #OptOutside خود را ایجاد کرده‌اند.

• 

• 

• 

جمعه سیاه، فروش آنلاین و کرونا ویروس

هرچند تا پیش از همه‌گیری جهانی کرونا ویروس خریدوفروش اینترنتی (دوشنبه سایبر) رواج داشت اما محدودیت‌های اعمال شده و ترس از بیماری باعث شد مصرف‌کنندگان خرید آنلاین را انتخاب کنند. آن‌ها دیگر تمایلی به حضور در صف‌های طولانی از نیمه‌شب جمعه سیاه نداشتند.

برخی گزارش‌ها در سال‌های گذشته بیان‌گر خشونت جدی در صف و هنگام خرید کالا در فروشگاه بوده است. در جمعه سیاه‌ از سال ۲۰۰۶ تاکنون ۱۰ کشته و ۱۱۱ مجروح وجود داشته است.

مدگرایی، محیط‌زیست و حیوانات

جمعه سیاه و رکورد خرید در یک روز

هم‌زمانی رویداد جمعه سیاه پس از روز شکر‌گزاری و پیش از کریسمس بهانه‌ی خوبی برای فروش بیشت به‌منظور خرید هدیه و پوشاک و کالای نو برای سال جدید میلادی است. پس کدام مشتری است که نخواهد کالای مورد نظرش را با تخفیف خوب خریداری کند؟!

در جمعه سیاه سال ۲۰۱۹ خریداران در سراسر جهان ۷۱۷.۵ میلیارد دلار خرج کردند. برای نمونه شرکت آمازون توانست فروش خود را در روز و هفته‌ی بعد از جمعه سیاه، سایبر دوشنبه و کریسمس نسبت به مدت مشابه در سال گذشته (۲۰۱۸) ۲۳ درصد افزایش دهد.

در جمعه سیاه ۲۰۲۰ درآمد ایالات‌متحده ۱۸۸ میلیارد دلار بود که رکورد ۱۴۲.۴ میلیارد دلاری سال ۲۰۱۹ را شکست.

تهدید‌های جمعه سیاه برای محیط‌‌زیست

• افزایش مصرف انرژی به دلیل حمل‌ونقل، تردد خریداران، افزایش ثبت سفارش و استرداد کالای خریداری شده، افزایش تراکنش‌های برخط و …
• یکی از استدلال‌های اصلی علیه جمعه سیاه این است که مفهوم فلسفی شکرگزاری را نادیده می‌گیرد. شکرگزاری به معنای سپاسگزاری برای همه چیز در زندگی ماست اما تنها چند ساعت بعد بزرگ‌ترین روز مصرف‌گرایی در سال آغاز می‌شود.
• گاهی کاهش قیمت مساوی است با کاهش کیفیت و تعهدات محیط‌زیستی شرکت‌ها در فرایند تولید محصولات.
• باعث می‌شود افراد از برنامه اقتصادی زندگی خود فراتر رفته و در این روز بیش از هرزمانی پول خرج کنند. درنهایت احتمالا آن‌ها در روزها و ماه‌های بعد افرادی هستند که بیش از حد پول خرج کرده‌اند حالا باید سخت کار کنند تا بدهی‌های خود را پس بدهند یا هزینه زندگی را تامین کنند. در حالی که نسخه و مدل‌های جدید در راه هستند و این افراد را برای خرید وسوسه می‌کند.
• ازدحام خودرو در خیابان‌های منتهی به فروشگاه‌ها، تردد فراتر از ظرفیت خودرو‌های پست و انتشار بیش از حد انواع گازهای گلخانه‌ای از خودرو.

مزایای جمعه سیاه

• قیمت‌ها برخی اجناس می‌تواند نصف و حتی کمتر از ۵۰٪ به نسبت قیمت یک سال گذشته باشد. مشتریان جست‌وجوگر که در طول سال پیگیر قیمت‌ها بوده‌اند بهترین خرید را انجام می‌دهند.
• برخلاف خرید در دوشنبه سایبری، مشتریان در جمعه سیاه در فروشگاه حاضر شده و کالا و اجناس را دیده و لمس می‌کنند. به این طریق احتمال خطای خریدار و فروشنده کاهش پیدا می‌کند.
• برخی از مردم هر سال مشتاقانه منتظر جمعه سیاه هستند تا زمانی را با دوستان نزدیک و خانواده خود به خرید هدایای تعطیلات بگذرانند.
• جمعه سیاه برای برخی در حد یک ماراتون سرگرم کننده و مهیج است. آن‌های لیست خرید اجناس به کمترین قیمت از فروشگاه‌های مختلف را تهیه کرده و بازی را شروع می‌کنند.
• کارگران و کارمندان دائمی فروشگاه‌ها هم از این روز سود می‌برند.

چرا گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی

تاریخچه جمعه سیاه

برای یک قرن، اصطلاح جمعه سیاه با بحران مالی قرن ۱۹ همراه بود. در سال ۱۸۶۹ دو سرمایه‌دار وال‌استریت تا آنجا که می‌توانستند طلا خریدند، به این امید که به‌طور مصنوعی قیمت را بالا ببرند و با سود نجومی بفروشند. در عوض، بازار طلا سقوط و بازار سهام را با خود همراه کرد و در روز جمعه ۲۴ سپتامبر میلیون‌ها نفر را ورشکست شدند.

جمعه سیاه در اوایل قرن بیستم مفهوم منفی خود را حفظ کرد، هنگامی که صاحبان مشاغل در روز جمعه پس از روز شکرگزاری از کارگرانی بیمار به بهانه‌ی کاهش بهره‌وری و دامن زدن به زیان اقتصادی شکایت می‌کردند.

تا اواخر دهه ۱۹۵۰ جمعه سیاه عنوان تمسخرآمیزی بود که پلیس فیلادلفیا سیل گردشگران جنجالی که قبل از بازی فوتبال ارتش و نیروی دریایی به شهر می‌آمدند داده بود. روزی که تجمع انبوه تماشاچیان و خرده‌فروشان و خریداران بعد از شکرگزاری در هم گره خوردند. در واقع، جمعه سیاه تا دهه ۱۹۸۰ اهمیت مثبت فعلی خود را به عنوان محبوب‌ترین روز خرید تعطیلات آمریکا به خود نگرفت.

رویداد جمعه سیاه به‌مانند پلی است که از یک طرف مشتریان را با سبک زندگی و فرهنگ متفاوت و در طرف دیگر فروشندگان را که به دنبال سود بیشتر و نگران زیان هستند را در آوردگاهی میانه‌ی پل به هم می‌رساند.

گردانندگان خرد و کلان جهانی جمعه سیاه صرفا می‌خواهند کالای خود را بفروشند و چه‌بسا در این میان نه‌تنها به تخریب محیط‌زیست دامن بزنند بلکه حقوق افراد را در حلقه‌های اولیه‌ی زنجیره تولید پایمال کنند.

کاهش قیمت همیشه با حفظ کیفیت همراه نیست و این یعنی ممکن است تولیدکنندگان در فرایند تولید علاوه بر نادیده گرفتن ملاحظات محیط‌زیستی حقوق کارگران شاغل در زنجیره‌ی تامین را نیز پایمال کنند. کاهش کیفیت به معنای کاهش دوره‌ی استفاده خریدار از محصول است و این امر باعث خرید و دامن زدن به مصرف‌گرایی می‌شود.

پایان