مجله گیچ gich.ir احسان میرزائی: کمپین سبزی نوروز ۱۴۰۰ با هدف ترویج کشاورزی خانگی در زندگی شهری و آشنایی شهروندان با ردپای اکولوژیک محصولات، برای ششمین سال متوالی هموطنان را به تغییر فردی دعوت می‌کند.
یکی از عوامل موثر بر تاریخ و فرهنگ ما طی دهه‌های گذشته، نظام سرمایه‌داری بوده که در بخش‌هایی آیین‌های کهن که فلسفه خاصی دارند را با پیشوند صنعت به یک رویه عادی، سطحی و روزمره تبدیل کرده است.
صنعت فرهنگ، صنعت پوشاک، صنعت ساختمان، صنعت خودرو، صنعت غذا، صنعت سرگرمی، صنعت ورزش، صنعت ارتباطات، صنعت آموزش، صنعت بهداشت و… از جمله گرداب‌های دوران معاصر برای افراد هستند. به معنای دیگر امروز بیشتر نیازهای انسان به فرهنگ، پوشاک، مسکن، حمل و نقل، خوراک، سرگرمی، ورزش، ارتباطات، آموزش، بهداشت و… فقط از کانال نظام سرمایه داری تامین می‌شود.
نظام سرمایه داری با در اختیار داشتان رسانه‌ها، به افراد می‌گوید چه بخورند، چه چیز را چطور بپوشند، چه خودرویی و موبایلی بخرند، در چه رشته‌ای درس بخوانند و…
اینجاست که انسان از زیست طبیعی خود فاصله گرفته و به برده نظام سرمایه‌داری تبدیل می‌شود. او دیگر برای خود زندگی نمی‌کند، بلکه به یک مصرف کننده متوهم (توهم رفاه) تبدیل می‌شود که باید سخت کار کند و راحت کالا بخرد. اسراف، سطحی نگری، ساده انگاری و بی توجهی به تهدیدی برای پیشینه تاریخی و فرهنگ، محیط‌زیست و طبیعت رویه جاری زندگی او تبدیل می‌شود.
راهبرد کمپین سبزی نوروز ۱۴۰۰
کمپین سبزی نوروز ۱۴۰۰ با پیشنهاد تغییر فردی، به دنبال ایجاد رویه‌ای است که بین نیازهای زیستی و فرهنگی افراد تعادل و توازن ایجاد کند. البته با توجه به حفظ ارزش‌های دینی، تاریخی، فرهنگی و ملی.
بند پیشین به این معنا است که ما در کنار پاسداشت آیین کهن و باستانی نوروز، برای حفظ تعادل و توازن، پایداری و سلامت سیاره زمین، تلاش می‌کنیم. همچنین با توجه به توان و ظرفیت محدود طبیعت، به دنبال ایجاد تغییر فردی، ترویج تفکر سبز، رفتار سبز و سبک زندگی سبز برای حفظ ارزش‌های سنتی در کنار حفظ زمین هستیم.
امروزه برخی عادت‌های رفتاری حاصل از فعالیتهای نظام سرمایه داری، به کالا محوری و تک ساحتی شدن انسان، دامن زده است. ما تغییر فردی را، راهکاری برای شروع سبک زندگی سبز، حفظ ارزش‌های فرهنگی جامعه و حفظ زمین، می‌دانیم.
ردپای اکولوژیک و کمپین سبزی نوروز ۱۴۰۰
ما برای ارائه یک پیشنهاد فرهنگی و محیطزیستی (سبزی کاری در خانه) لایه‌های سطحی‌نگری و اطلاعات جعلی را کنار زده‌ایم و به مخاطب را با حقیقت زندگی روبرو می‌کنیم.
برای نمونه ما از ردپای آب در محصولات مختلف صحبت می‌کنیم. شاید یک شهروند در بهترین حالت بداند که برای تولید گندم آب مصرف شده، اما در مجموع نداند که در پیشینه نانی که در صبحانه میل کرده، چقدر آب مصرف شده.
| محصولات خوراکی | مقدار/کیلوگرم | مصرف آب/لیتر |
| شکلات | ۱ | ۱۷۱۹۶ |
| گوشت گاو | ۱ | ۱۵۴۱۵ |
| گوشت گوسفند | ۱ | ۱۰۴۱۲ |
| گوشت خوک | ۱ | ۵۹۸۸ |
| کره | ۱ | ۵۵۵۳ |
| گوشت مرغ | ۱ | ۴۳۲۵ |
| پنیر | ۱ | ۳۱۷۸ |
| زیتون | ۱ | ۳۰۲۵ |
| برنج | ۱ | ۲۴۹۷ |
| پنبه | ۱ | ۲۰۰۰۰ (WWF) |
| پاستا خشک | ۱ | ۱۸۴۹ |
| نان | ۱ | ۱۶۰۸ |
| پیتزا | یک عدد | ۱۲۳۹ |
| سیب | ۱ | ۸۲۲ |
| موز | ۱ | ۷۹۰ |
| سیب زمینی | ۱ | ۲۸۷ |
| شیر | یک لیوان ۲۵۰ میلی‌لیتر | ۲۵۵ |
| کلم | ۱ | ۲۳۷ |
| گوجه | ۱ | ۲۱۴ |
| تخم مرغ | ۱ عدد | ۱۹۶ |
| نوشیدنی الکلی | یک لیوان ۲۵۰ میلی‌لیتر | ۱۰۹ |
| دلستر کلاسیک | یک لیوان ۲۵۰ میلی‌لیتر | ۷۴ |
| چای | یک لیوان ۲۵۰ میلی‌لیتر | ۲۷ |
اما بدترین اتفاق دنیای معاصر که دستاورد سرمایه داری بوده، نگاه کالایی به نان و غذا، میوه و تره‌بار و… است. روزانه مقدار زیادی از محصولات باغی و کشاورزی، غذا و نان در مراحل مختلف، تهیه، پخت، خوردن و… سر از سطل زباله و کف خیابان در می‌آورد!
امری که در مسلمان بر خلاف آموزه‌های الهی است. خداوند در آیه ۳۱ سوره اعراف می‌فرماید: بخورید و بیاشامید ولی اسراف نکنید «… وکُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ» و همینطور در آیه ۱۴۱ سوره انعام فرموده: اسراف نکنید که خدا مسرفین را دوست ندارد «وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ».
همچنین اسراف هرآنچه که مورد مصرف و استفاده افراد قرار می‌گیرد، از نظر اخلاقی و انسانی درست و شایسته نیست.
کمپین سبزی نوروز راهکاری امیدوارانه و با روی باز، شهروندانی را که در روزمرگی خود غرق شده‌اند فرا می‌خواند. چراکه مطمئن است شروع کشاورزی خانگی و استمرار در انجام آن، می‌تواند بخشی از آگاهی مورد نیاز شهروندان در خصوص ردپای اکولوژیک انواع محصولات را در پی داشته باشد.
تقابل کمپین سبزی نوروز ۱۴۰۰ با جهان سرمایه‌داری
جمعیت بزرگی از مردم در جهان گرفتار سبک زندگی افسار گسیخته و طبیعت ستیز شده‌اند. اکنون نخستینگی (اولویت)، نگاه‌ها و نگرش‌ها، رفتار و عادت‌ها، تصمیم‌گیری و انتخاب‌های ایشان برای تامین نیازهای بقا و رفاه، دست مایه نظام‌های اقتصادی شده است.
تبلیغات شبانه‌روزی و گسترده جهان سرمایه‌داری چرایی، راه و روش تامین نیازهای بشر را از دایره طبیعی عقلانیت و منطق تا حد زیادی خارج کرده است.
به عبارت دیگر برخی از مردم جهان، پولی را که با سختی به دست آورده‌اند به راحتی برای خرید کالا و خدماتی خرج می‌کنند. خریدی که از نظر منطقی نیاز و الزامی جدی یا حیاتی برای آن وجود نداشته است!
اما ماجرای چالش برانگیز اینجاست، رویه‌های جعلی که نظام سرمایه‌داری به افکار عمومی القا کرده، در صنعت غذا و محصولات خوراکی تاثیر شگرفی دارد.
برندهای بین‌المللی صنعت غذا، همواره تلاش می‌کنند در کنار فعالیتهای مخرب و منفعت‌طلبانه، خود را با مانورهای محیطزیستی و خیر‌خواهانه رو سفید کنند. قصد و نیت آن‌ها ماله کشیدن روی جنایاتی است که در حیات وحش، جوامع محلی و… انجام داده‌اند. برای نمونه ردپای اکولوژیک کرم نوتلا را بخوانیم.
تلاش برای نشر آگاهی به منظور خارج شدن افراد از یوغ بردگی جهان سرمایه‌داری و <<نه گفتن>> به تبلیغات اغوا کننده آن، یکی از اهداف کمپین سبزی نوروز ۱۴۰۰ است.
کمپین سبزی نوروز ۱۴۰۰ و کشاورزی خانگی
کشاورزی خانگی اصل مهم و اساسی کمپین سبزی نوروز است. ما برای نوروز ۱۴۰۰ در صدد تدارک بسته‌های ویژه کشاورزی خانگی بودیم. با تولید کننده خاک مناسب سبزیکاری به تفاهم رسیدیم اما برای تهیه دیگر ملزومات به نتیجه مطلوب نرسیدیم.
هدف ما تهیه یک بسته کشاورزی خانگی به همراه بیلچه، بذر، خاک مناسب، گلدان سفالی و آموزش کامل ارزان قیمت بود. امیدواریم در آینده این اتفاق زیبا به عنوان یکی دیگر از دستاوردهای کمپین سبزی نوروز رقم بخورد.
ما در کشاورزی خانگی به طور مستقیم با فرایند کاشت، داشت و برداشت آشنا می‌شویم. با پیشنهاد کمپین سبزی نوروز می‌توانیم سبزیجات تازه و طبیعی را در گدان‌های زیبای سفالی قرار دهیم و به عنوان سبزه، در سفره هفت‌سین قرار بدهیم.
اما برخلاف رویه‌های غیر اخلاقی و غیر محیطزیستی سابق، سبزه سبزیجات را پس از پایان نوروز در خانه> برای مصرف خوراکی، همچنان نگهداری می‌کنیم. یعنی آن‌ها در در آب جوی و رود، خیابان و روی خودرو‌رها نمی‌کنیم.
در خانه سبزیجات بکاریم، گلدان کوچک و زیبای سبزیجات را به عنوان حاصل تلاش، زحمت، رنج و مشقت خود به دیگران هدیه بدهیم و ایشان را به سبک زندگی سبز دعوت کنیم.
کشاورزی خانگی یکی از نمادهای سبک زندگی سبز است. این رویه سبز تلاشی آگاهانه، مسئولانه و فردی است که افراد در کنار آن می‌آموزند که چطور آب را درست مصرف کرده و چطور از خاک و هوا حفاظت کنند.
رویه‌های جعلی مشابه کمپین سبزی نوروز ۱۴۰۰
کمپین‌هایی جعلی با موضوع سبزه نوروز، طی سال‌های گذشته به مانند ویروس در فضای مجازی منتشر شده است. اگر با دقت آن‌ها را بررسی کنیم، متوجه می‌شویم که همواره یک جای کارشان می‌لنگد.
برای شناخت بهتر کمپین جعلی، به بررسی ویژگی‌ها و بیان چند نمونه می‌پردازیم.
ویژگی‌های کمپین‌های جعلی
- پدید آورنده کمپین جعلی نامشخص است. گاهی فقط یک صدا، یک عکس و اسم و فامیل، که هیچ راه ارتباطی وجود ندارد.
- پس از انتشار اولین فراخوان کمپین جعلی، ما دیگر هیچ حرف جدید یا پاسخی از طرف پدید آورنده کمپین نمی‌بینیم.
- در کمپین‌های جعلی حرف راست و اطلاعات درست با حرف دروغ و اطلاعات غلط مخلوط می‌شود.
- علاوه بر ناشناس بودن بنیانگذار کمپین جعلی، هیچ اطلاعاتی از پیشینه تحصیلی و تخصصی، فعالیت فرهنگی و محیطزیستی پدید آورنده وجود ندارد.
- استدلال‌های موجود در کمپین جعلی احساسی است و احساسات افراد را هدف قرار می‌دهد. یعنی منطق افراد را به چالش نمی‌کشد و با بیان چند دلیل فاقد پشتوانه کارشناسی، مخاطب را در دام خود گرفتار می‌کند.
- برخی افراد کمپین‌های جعلی را چنان باور کرده و پیروی می‌کنند که گویا اجرای ماموریت نجات زمین به آن‌ها سپرده شده است. اما وقتی به برخی از این افراد انتقاد می‌شود، از آنجا که ساده لوحی وی فاش شده، جبهه گرفته و رفتاری نامتعارف از خود نشان می‌دهد.
- استدلال‌های بی پایه کمپین‌های جعلی دقیقا خوراک فکری و رفتاری افراد زودباور و ساده‌انگار است. اما گاهی برخی افراد قشر الیت یا نخبگان جامعه و عموم علاقه‌مندان* کمپین‌های جعلی را باور کرده و از آن پیروی می‌کنند. این افراد در صورتی که چنین کمپین‌هایی را منتشر کرده باشند، بهتر است پس از پی بردن به اشتباه خود، با روراستی مخاطبان را از خطای خود آگاه کنند.
- کمپین‌های جعلی از پشتوانه فکری، فرهنگی، اجتماعی ناچیزی برخوردار هستند. پس از انتشار فراخوان این دسته از کمپین‌ها، بهتر است به دنبال اطلاعات بیشتر و نظر کارشناسان باشیم.
- این کمپین‌ها مصداق بارز نشر اطلاعات جعلی هستند و البته کسی مسئولیت اختلال پیش آمده را گردن نمی‌گیرد.
*در پست تبیین رویه‌های جعلی بیشتر بخوانید.
نمونه چند کمپین جعلی
کمپین‌های جعلی بدون توجه به اصول فنی، کارشناسی و همینطور ارزش‌های فرهنگی و قوانین، صرفا با بیان بخشی از واقعیت (هدر رفتن گندم و دور انداختن سبزه)، با استدلال‌های پوچ، یک رویه جعلی را پیشنهاد می‌دهد. در ادامه نمونه چند کمپین جعلی با موضوع سبزه نوروز را می‌خوانیم.
- نمونه کمپین جعلی:وقتی به طبیعت (کوه و بیابان) می‌روید مقداری بذر سبزیجات با خود برده و سپس در طبیعت پخش کنید… (این پیشنهاد از نظر کارشناسان گیاه شناسی رد شده است.)
- نمونه کمپین جعلی: آن به جای سبزه نوروز، سبزه مرکبات (نارنج و پرتقال) درست کنید و روز سیزده به در آن را در طبیعت بکارید. (این پیشنهاد از نظر فرهنگی، اقلیمی و کارشناسی مردود است.)
- نمونه کمپین جعلی:به جای سبزه نوروز نهال بکاریم و در روز سیزده به در آن را در طبیعت بکاریم… (این پیشنهاد از نظر فرهنگی، اقلیمی و کارشناسی مردود است.)
شوربختانه پذیرش این دسته از پیشنهادات ناکارآمد و غیر اصولی امری رایج در بین عموم بی اعتنای جامعه است؛ هرچند شاید مسائل، اخبار و رویدادهای محیط زیستی در اولویت یک تا پنج این افراد نباشد.
این گروه از افراد به سادگی فریب پیام‌های جعلی را خورده و حتی اگر در آن مشارکت نکنند در بازنشر آن سختکوش هستند.
جایگزینی سبزه نوروز با سبزه مرکبات، نهال مرکبات و دیگر درخت‌ها و از همه بدتر با سبزه آماده چینی، به معنای انحراف از آداب و رسوم پیشینیان است. این امر جایگاه نماد باستانی سبزه نوروز تهدید می‌کند.
مسئله سبزه‌های نوروزی
سبزه نوروز به عنوان یک نماد باستانی سفره هفت سین، در پس قرن‌ها با داستان‌ها و روایت‌های مختلفی همراه بوده است. در گوشه و کنار کشورمان هرکس بنابر باور و اعتقادی که گاهی شبیه و گاهی متفاوت از هم هستند سبزه را در سفره هفت سین می‌گذارند.
برای نمونه برخی در روستای گیلی (بین اراک و خمین) معتقدند که سبزه نماد رزق و برکت است، بنابراین سبزه را از کنار جوی آب (حیاط اما‌مزاده بی‌بی شریفه خاتون) می‌آوردند. یعنی خودشان سبزه گندم و دیگر دانه‌ها را نمی‌انداختند. همچنین برخی افراد در استان یزد سبزه را با بذر سبزیجاتی چون شاهی سبز می‌کردند.
اما گذشته از آنچه گفته شد، مسئله از آنجا شروع می‌شود که برخی که کم هم نیستند، معتقدند سبزه را باید در روز سیزده به خارج از خانه برد، گره زد و با آروزیی به آب سپرد.
اما سرنوشت برخی سبزه‌ها پیش از رسیدن به رود، چشمه و دریا، کف خیابان و جاده رقم می‌خورد.
جدا از مسئله محیطزیستی که رها کردن و دور انداختن سبزه‌ها در طبیعت و شهر به وجود می‌آورد، مسئله دیگری که وجود دارد، تبیین کارکرد اصلی سبزه در سفره هفت‌سین و نوروز است.
به نظر شما آیا خرد گذشتگان ما در همین حد بوده که گندم و دیگر دانه‌های با ارزش را برای نوروز سبز کنند و در روز سیزده به در دور بریزند؟!
پایان
