تغییر فردی، چطور و چگونه

مجله گیچ gich.ir احسان میرزائی:  تغییر فردی، پرچالش‌ترین مسئله زندگی انسان و فرایندی زمان‌براست. گاه فرد برای تغییر فردی، باید در سبک زندگی خود تغییر رویه دهد و در رفتار و عادت‌های خود بازنگری کند.

همه ما به ارزش و اهمیت تغییر برای بهبود وضعیت فردی و اجتماعی آگاه هستیم، اما چرا این آگاهی انگیزه‌ای برای تغییر نمی‌شود؟

شاید بسیاری از ما روزی به این نتیجه برسیم که برای بهبود اوضاع جامعه و محیط زیست باید از خودمان شروع کنیم، اما اینکه چه زمانی به این نتیجه می‌رسیم، بسیار مهم است.

تعریف تغییر فردی

تغییر فردی یعنی: اقدامی آگاهانه و مسئولانه به منظور شناسایی رفتار و عادت‌های اشتباهی که ممکن است خود فرد، جامعه، حیوانات و طبیعت را تهدید کند.

سپس فرد خود را ملزم به ترک و تغییر آن رفتارها و عادت‌ها دانسته و در راستای تحقق حقوق یا بهبود حال دیگر شهروندان، حیوانات و طبیعت، برای تغییر فردی تلاش می‌کند.

اما برای رسیدن به تغییر فردی باید چند مرحله را با هم مرور کنیم. با شناختی که از خود دارید ببینید در کدام مرحله هستید و برای رسیدن به مرحله‌ی بعد و دست‌یابی به تغییر، قدم به قدم و با صرف زمان کافی پیش بروید:

فرآیند و فرمول تغییر فردی

مجله گیچ: پیش از هرچیز بدانیم که هر فرد ظرفیت‌، توانمندی، مهارت، ویژگی‌ و قابلیت‌های خاص خود را دارد. این موارد در چگونگی سیر کردن مراحل تغییر فردی تاثیرگذار است.

بنابراین مدت زمان تغییر یا میزان فشارهای روانی و جسمی در حین تمرین مراحل، برای افراد یکسان نیست.

در این بخش مراحل تغییر فردی را مطرح می‌کنیم و هر فرد با توجه به شناختی که از خود دارد می‌تواند تغییر فردی را شروع کند و ادامه دهد.

۱. تغییر فردی؛ مرحله توجه

ابتدا باید توجه ما به مسئله‌ای جلب شود، برای نمونه خشک‌سالی و نبود آب در بسیاری از روستاها می‌تواند آن مسئله باشد.

اینکه بتوانیم خودمان را (سبک زندگی مان) به عنوان بخشی از یک راه حل برای بحران (مثلا خشک شدن دریاچه ارومیه) در نظر بگیریم مهم است. پس از خودمان شروع می‌کنیم، خوب است بدانیم عادت‌های رفتاری یا در مجموع سبک زندگی ما در بهبودی یا وخامت اوضاع تاثیر گذار است. 

بیشتر به پیرامون خود، مسائل محیط‌زیستی، طبیعی و… توجه کنیم، این توجه زمینه سازی برای تغییر فردی است.

۲. تغییر فردی؛ مرحله افزایش آگاهی

اطلاعات و آگاهی خود را به کمک منابع موثق و معتبر بالا ببریم. از پیشینه‌ی آنچه مورد توجه ما قرار گرفته آگاه شویم.

اخبار روز در رابطه با آن مورد را پیگیری کنیم و پای صحبت افراد با تجربه و متخصص بنشینیم.

۳. مرحله آموزش و ترویج (یادگیری)

در نشست‌ها، سمینار‌ها، کارگاه‌ها، وبینارها و دوره‌های مرتبط شرکت کنیم. لازم نیست که حتما در هفته چندین جا برویم، ماهیانه دو یا سه نشست و کارگاه پربار هم برویم خوب است.

کتاب بخوانیم و اگر گروه مرتبطی در فضای مجازی وجود دارد در آن عضو شویم.

۴. تغییر فردی؛ مرحله تامل، تفکر و تعمق (ایجاد دغدغه)

هرچه توجه‌مان بیشتر شود، هرچه بیشتر به مسئله فکر کنیم، هرچه روی آن تامل و تمرکز کنیم در نهایت به دغدغه‌ی ما تبدیل می‌شود.

آنگاه است که در جمع دوستان و فامیل، هم‌کاران و هم‌کلاسی‌ها حرفی تازه برای گفتن داریم، حرفی که دغدغه‌ شما است و می‌خواهید دیگران نتیجه مطالعات شما را بدانند.

از طرفی باز به رفتار و عادت‌های خودمان فکر می‌کنیم، سهم من چیست، چه باید بکنم؟

۵. مرحله تصمیم گیری و انتخاب

حال مسئله به طور واضح و مشخص پیش‌ روی ماست. باید انتخاب کنیم که در کدام سوی ماجرا می‌مانیم.

آیا همچنان می‌خواهیم با سبک زندگی خودمان بر مسئله دامن بزنیم یا تلاش می‌کنیم سبک زندگی خودمان را تغییر دهیم.

وقتی به مسئله آگاه هستیم بهتر می‌توانیم تبعات رفتار اشتباه خودمان را در آینده پیش‌بینی کنیم، این یک انتخاب آگاهانه است.

۶. مرحله بازنگری، پذیرش و تمرین رفتار یا روش جدید

تصمیم می‌گیریم که باید در رفتار و سبک زندگی خودمان تغییراتی ایجاد کنیم. اما این تحول ناگهانی یا در زمانی کوتاهی حاصل نمی‌شود. (مدت زمان تغییر و تحول برای افراد مختلف، یکسان نیست.)

پس ضمن اینکه می‌دانیم فلان رفتار ما باعث مصرف بیش از حد آب شده است و این رفتار مخرب بوده و فلان تبعات را دارد؛ سعی می‌کنیم به مرور زمان و با تمرین‌های بسیار این عادت را به نفع منابع آبی و دیگر زیستمندان تغییر دهیم.

۷. مرحله عادت به انجام امر جدید و تبدیل به رفتار شدن

تمرین مستمر به ما کمک می‌کند تا عادت جدید در ما نهادینه شود. تا جایی که دیگر لازم نیست همواره به خودمان یادآوری کنیم که موقع مسواک شیر آب را ببند یا میوه‌ی کمتر بخر که در یخچال نماند و خراب نشود.

بلکه این رفتارهای سبز به طور خودکار انجام می‌شود.

۸. مرحله تغییر کامل (تبدیل به باور و اعتقاد شدن)

با نهادینه شدن رفتار‌های درست و مفید و حذف رفتارهای غلط و مخرب، شخصیت ما پالایش می‌شود. همانند فرد مقدسی که بدی‌ها را از خود دور کرده و انسان پاکی است که وجودش به دیگران آرامش می‌دهد.

ما رفتار یا رفتارهای جدید را برخلاف گذشته که خواسته یا ناخواسته در خانواده و جامعه پذیرفته بودیم را این‌بار با توجه، آگاهی، آموزش، تامل و تفکر انتخاب کردیم. از فلسفه و آثار خوب آن مطلع هستیم پس باور بیشتری به آن داریم و آن را مانند دین برای خود مقدس و با ارزش می‌دانیم.

---

تغییر فردی از دیدگاه پروچسکا

مجله گیچ به نقل از دویچه‌وله: جیمز پروچاسکا روان‌درمانگر و رئیس مرکز پژوهش‌های سرطان رودآیلند آمریکا معتقد است که برداشت ما از تغییر اغلب ناشی از تجربه‌های دشوار و شرایط نامساعد پیشین است. تغییر رفتاری اغلب تدریجی و به مرور زمان انجام می‌شود.

الگوی فرانظری تغییر رفتاری که نخستین بار توسط پروچاسکا طرح شد مراحل گوناگونی را شناسایی می‌کند که افراد برای تعدیل رفتارهای گذشته و شکل‌گیری رفتارهای جدید پشت سر می‌گذارند.

افراد بیشتر گرایش دارند که در طول این فرایند بارها به عقب یا جلو بازگردند تا این که تغییرات به طور کامل نهادینه شوند. الگوی تغییر رفتاری پروچاسکا می‌تواند دلیل دشواری این فرایند را روشن سازد.

مرحله آگاهی اولیه

نخستین مرحله جایگاهی است که فرد احتمالا به تغییر رفتاری که مایل است انجام گیرد آگاهی دارد اما ممکن است قصد آگاهانه‌ای نسبت به تغییر و یا ترک آن رفتار نداشته باشد.

مرحله میل به تغییر

گام بعدی آگاهی و هوشیاری نسبت به رفتاری است که باید تغییر داده شود. در این مرحله فرد مشکل را شناسایی کرده و دچار جدالی درونی برای تغییر آن می‌شود.

برای عبور از این مرحله و غلبه بر احساس بلاتکلیفی و تردید تحلیل فواید و زیان‌های تغییر ممکن است مفید باشد. موثرترین شیوه انجام این کار گرفتن قلمی به دست و پیاده کردن افکار به روی کاغذ است.

مرحله آمادگی برای تغییر

در این مرحله به‌طور معمول فرد گام‌های کوچکی به سوی تغییر برمی‌دارد.

برای مثال اگر قصد کند که رژیم غذایی بهتری برگزیند دست به خرید کتاب‌های آشپزی تغذیه سالم می‌زند یا اگر به دنبال راه‌هایی برای کنترل خشم باشد از افراد متخصص در این زمینه کمک می‌گیرد.

مرحله عمل

فرد پس از عبور از مرحله برنامه‌ریزی و آمادگی وارد مرحله عمل می‌شود. کسی که راه به این مرحله می‌یابد، باید پس از طی یک ماه آمادگی، ظرف شش ماه دگرگونی‌های رفتاری چشمگیری از خود نشان دهد.

او برای وفاداری به تعهداتش لازم است تغییراتی در روابط، عادات روزمره و محیط خود ایجاد کند. برای مثال اگر کسی مایل است تنبلی را کاهش دهد باید برنامه روزانه واقع‌بینانه‌ای را برای خود طراحی کند و متعهدانه به آن عمل کند.

تغییر فردی و مرحله ماندگاری

در این مرحله که پس از گذشت شش ماه تغییر دلخواه انجام شده است. فرد درمی‌یابد که از عهده کاری که نسبت به موفقیت در آن شک و شبهه داشت برآمده است.

اما احتمال برگشت به عادت گذشته همواره وجود دارد، بنابراین لازم است که برنامه‌ریزی دقیقی برای رویارویی با اتفاقاتی که موجب بازگشت عادات می‌شود طرح گردد.

پایان پیام