عدالت، امنیت و سلامت غذایی برای همه
مجله گیچ gich.ir احسان میرزائی: جریان سرمایه‌داری در راستای تحقق اهداف خود (تضمین پایداری سود و درآمد) همواره با جمع آوری و پردازش نیازهای حقیقی و کاذب شهروندان و سنجش افکار عمومی و تحلیل بازار، به روش‌های نظر سنجی مستقیم، ذائقه سنجی غیر مستقیم و حتی جاسوسی از کاربران، همواره پویایی و بقای خود را حفظ کرده است.
تجربه ثابت کرده سرمایه داری پیش از آن که نگران محیط زیست، سلامتی، آرامش، امنیت و رفاه شهروندان باشد، نگران درآمد و سود خود شاست.
ایده‌های خلاقانه مشتری پسند برای بقا
مجله گیچ gich.ir: واحدهای تحقیق و توسعه در شرکت‌ها و کارخانه‌های کوچک منطقه‌ای و بزرگ جهانی موظف هستند پیش از مواجهه با موانع موثر، محدودیت ها و کاهش فروش به کمک داده ها و اطلاعات معتبری که به روش های مختلف جمع آوری کرده‌اند، ایده های خلاقانه‌ای را مبتنی بر نیاز و ذائقه‌ی مشتریان، مطرح و چه بسا ذائقه آفرینی کنند.
مانند مک دونالد و کی اف سی که پس از سال ها فعالیت (بدون نگرانی) در صنعت غذا و یک‌سان سازی سبک غذایی شهروندان در نقاط مختلف جهان، این روزها به دلایل مختلفی چون افزایش توجه‌ها به گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی و کاهش استقبال حامیان محیط زیست و حیوانات از محصولات ایشان، تلاش می‌کنند گوشت مصنوعی و محصولات فرآوری شده که از گیاه و… (بدون ارائه ردپای اکولوژیک) تولید شده است را در برخی از شعب جایگزین گوشت مصرفی خود کنند.
بدون شک هدف ایشان حفاظت از محیط زیست، حیوانات و احترام به خواسته و افکار عمومی نیست. همانند کارخانه هایی که به واسطه ایجاد بازارهای جدید با روش‌های صنعتی از سویا و دیگر گیاهان محصولاتی چون ماست، دوغ، شیر، کشک، گوشت، کره و… تولید می‌کنند.
فروشگاه ارگانیک، طبیعی یا سبز
اما سومین نوع تعامل اقتصادی که در این دوره قوت می‌گیرد، شکل گیری و گسترش فروشگاه‌های محصولات به اصطلاح ارگانیک یا طبیعی است؛ این فروشگاه‌ها به طور اختصاصی در این زمینه فعالیت می‌کنند.
فروشگاه های ارگانیک کسب و کار خود را سبز می‌پندارند و در تبلیغات از شعارهای حفاظت از محیط زیست، حمایت از جامعه محلی، حفاظت از حیوانات و سلامت جامعه استفاده می‌کنند. این شعارهای بخشی از اصول چهارگانه‌ی ارگانیک است.
مشتریان فروشگاه ارگانیک
مجله گیچ gich.ir: هرچند تب محصولات ارگانیک در ایران افزایش یافته یا حداقل در فضای مجازی چنین به نظر می‌رسد، اما همچنان تعداد فروشگاه آنقدرا هم زیاد نشده است و در شهری مانند تهران عمدتا در بالای شهر قرار دارند.
پراکندگی جغرافیایی فروشگاه های موجود در بالای شهر تهران دلیل واضحی دارد: بیشتر بودن قیمت محصولات عرضه شده و ناتوانی عموم شهروندان در خرید آن‌ها…
نباید فراموش کرد که عمده‌ی شهروندان ایرانی طی سال‌های گذشته به دلایل مختلف داخلی و خارجی همواره با شوک‌های اقتصادی مواجه بوده‌اند و دامنه فقر و فلاکت گسترده‌تر از قبل شده است.
محصولات ارگانیک گران
مجله گیچ gich.ir: هرچند در مورد ارگانیک بودن برخی محصولات تردید وجود دارد، اما اینجا فرض می‌کنیم که این محصولات صد در صد ارگانیک هستند. ولی چه چیز باعث می‌شود تا قیمت این محصولات بیشتر و حتی چند برابر قیمت نمونه مشابه در بقالی‌ها باشد و در سبد عموم خانوارها جایگاهی نداشته باشد؟
قیمت بالای این محصولات از یک طرف منطقی است؛ چرا که کشاورز و باغدار احتمالا به دلیل عدم استفاده از کود و سم شیمیایی، انتخاب زمینی کوچکتر و دورتر با خاک و آب سالم، محصول کمتری برداشت کرده یا آفت بخشی از محصول را از بین برده است.
بنابراین میزان تولید با روش ارگانیک به نسبت کشت غیر ارگانیک کاهش می‌یابد و اگر بخواهند محصول را با همان قیمت بفروشند سود که هیچ، بلکه ضرر هم می‌دهند! پس به نظر می‌رسد بخشی از آن گرانی با این استدلال قابل قبول باشد.
اما از جنبه‌ی دیگر قیمت بالای این محصولات در فروشگاه‌ها مانعی بزرگ برای تحقق عدالت، امنیت و سلامت غذا برای عموم مردم است؛ چون رسما بخش عمده‌ای از شهروندان توان خرید و بهره‌مندی از آن را نخواهند داشت و میان شعارهای حفاظت از محیط زیست،حمایت جامعه محلی، سلامت جامعه یا همان اصول چهارگانه و حقیقت عدم بهره‌مندی عموم شهروندان، تعارض فاحشی وجود دارد!
اصول چهارگانه ارگانیک: ۱. سلامت: ۲.اکولوژی ۳.عدالت ۴.مراقب
مدیر یکی از این فروشگاه‌ها مشتریان خود را به سه دسته تقسیم می‌کند:
۱. افرادی که هرچند وضعیت اقتصادی خوبی ندارند، اما به دلیل بیماری ناچار به خریدن برخی از این محصولات هستند، یا افرادی که مصرف محصولات ارگانیک را نوعی سرمایه‌گذاری برای آینده می‌دانند و امیدوارند با حفظ سلامتی خود در آینده نیازمند هزینه کردن برای درمان بیماری‌ها نداشته باشند.
۲. افرادی که از رژیم یا سبی غذایی خاصی پیروی می‌کنند (گیاهخوار vegetarian و وگن vegan) و سلامت محصولات، حفظ محیط زیست و حقوق حیوانات برای ایشان مهم است.
۳. افرادی که به واسطه‌ی پشتوانه‌ی مالی خوب و برای با کلاس جلوه کردن به این فروشگاه میی‌آیند و اصلا براشون مهم نیست که قیمت محصولات چقدر است.
هدف از تبلیغ و معرفی فروشگاه ارگانیک توسط کنش‌گران محیط زیست
مجله گیچ gich.ir: کنش‌گران مدنی همواره مطالباتی دارند که منافع عمومی را در حال و آینده تامین می‌کند. یعنی چنین نیست که برای نمونه آثار مطلوب فعالیت یک کنش‌گر محیطزیست که در زمینه‌ی آلودگی هوا، شامل حال تمام شهروندان یک شهر می‌شود و چنین نیست که هوای بالاشهر بهبود یابد و پایین شهر همچنان آلوده بماند (بدون در نظر گرفتن شرایط جغرافیای و…).
آیا ما به عنوان یک کنش‌گر، حامی، دوستدار، علاقه‌مند و حتی یک مخاطب عادی، فروشگاه‌های مربوطه را آگاهانه تبلیغ و معرفی می‌کنیم یا صرفا در حال ریختن آب در آسیاب کسب و کاری وابسته به جریان سرمایه داری هستیم؟ فرایندی که مصرف گرایی را به نوعی دیگر و صرفا برای طبقه مرفه جامعه ترویج می‌کند!
به معنای دیگر پیروی، تبلیغ و ترویج ناآگاهانه من نوعی از مدهای متنوعی که در صنعت غذا ظهور می‌کند، کولی دادن مجانی به جریان سرمایه داری است. تولید کنندگان و فروشگاه هایی را فرض کنید که در این حوزه سرمایه گذاری کرده و با بهره گیری هوشمندانه از ترفندهای حرفه‌ای، مشارکت مردمی را رایگان به خدمت می‌گیرند و اینگونه سود و درآمدشان تضمین می‌شود.
جمله‌ی پیشین هم یکی از موارد ناقض اصول چهارگانه ارگانیک است.
عمده‌ی شهروندان ایرانی در حالی از استفاده‌ی محصولات ارگانیک، محروم هستند که حتی عده‌ی زیادی شب به همان نان معمولی محتاج‌‌اند، دیگر چه برسد به نان غنی شده با فلان و بهمان… این مورد نیز عدالت و امنیت غذایی برای همگان را نقض می‌کند.
لباس زیر در فروشگاه مواد خوراکی
مجله گیچ gich.ir: گویا چنین است که کالایی فقط مارک ارگانیک خورده باشد تا بتواند در فروشگاه مواد خوراکی ارگانیک عرضه شود، حتی اگر لباس زیر باشد!
اما در فروشگاه چطور می‌توان از طبیعی بودن محصولات و کالای عرضه شده مطمئن بود؟ شاید پاسخ روشنی برای این پرسش وجود نداشته باشد و شما مجبور هستید به نام فروشگاه و نشان (برند) مربوطه یا مهر تایید فلان انجمن روی محصول اعتماد کنید!
محصولات کشاورزی و باغی که به عنوان ارگانیک یا طبیعی عرضه می‌شوند، در حالت منطقی باید دارای ویژگی‌های خاصی باشند:
- بذر یا نهال مربوطه به روش‌های غیر طبیعی بارور نشده باشد.
- در زمین کشاورزی یا باغی که برای کشت محصولات ارگانیک در نظر گرفته شده، پیش‌تر کود شیمیایی و سموم دفع آفت استفاده نشده باشد.
- موقعیت زمین کشاورزی یا باغ مورد نظر در مجاورت کشت‌زارها و باغاتی که از کود شیمیایی و سموم استفاده می‌شود، نباشد.
- آب کشاورزی مورد استفاده از منابع مطمئن (حتی حق طبیعت و دیگر جانداران نباشد) تامین شود و در خط انتقال با آب خروجی (زهکشی) دیگر باغ‌ها و مزارع آلوده نشود.
- برای دفع آفات و علف‌های خودرو از روش‌های طبیعی استفاده شده باشد.
- اصول اخلاقی، انسانی و حقوق شهروندی در خصوص کارگران و حقوق حیوانات برای حیوانات و پرندگان مزرعه رعایت شده باشد.
- دوره‌های استراحت خاک، کشت چرخشی و… رعایت شده باشد.
- بذر و درخت مربوطه گونه بومی منطقه بوده باشد.
- مزرعه و باغ تحت تاثیر آلودگی هوای شهر‌های بزرگ و سم پاشی مزارع دیگر که از طریق باد منتقل می‌شود، نباشند.
رسالت کنش گران و مروجین سبک زندگی سبز
رسالت کنش گران و مروجین سبک زندگی سبز
مجله گیچ gich.ir: طی سال‌های گذشته همواره با محصولاتی که از عنوان‌های سبز و… سو استفاده کرده‌اند چالش داشته‌ایم؛ مانند ظروف یک بار مصرف گیاهی که پیش‌تر به تفصیل در مورد آن نوشته‌ایم.
امروز با توجه به سرعت روز افزون افزایش ناهنجاری‌های طبیعت به دست انسان، نه تنها کنش‌گران محیطزیست بلکه عموم مردم به واسطه پرسش‌گری و تفکر انتقادی باید به این حد از آگاهی رسیده باشند که هر گردی گردو نیست.
به معنای دیگر ما پیش از به وجد آمدن و پذیرش هر ایده‌ی جدیدی که با شعار و عنوان محیط زیستی در بازار معرفی می‌شود، باید از اصول، ردپای اکولوژیک (فرایند محیط زیستی تولید محصول) و… آگاه شویم و نباید بدون مستندات و صرفا با اتکا بر نام‌های زیبای محیط زیستی، ارگانیک، سبز و طبیعی، آن را باور کنیم و فورا به افراد دیگر توصیه کنیم. مخصوصا در حوزه غذا که ارتباط مستقیم با سلامت و امنیت جامعه دارد.
نیاز به خوراک یکی از نیازهای اساسی انسان برای بقاست و از طرف دیگر بشر به واسطه‌ی تامین خوراک و غذا تاثیرات نامطلوب و پایداری را به زمین تحمیل کرده است.
همچنین جهانی سازی فرهنگ توسط جریان سرمایه‌داری و گسترش شبکه‌های حمل و نقل در دوران معاصر باعث یک دست سازی ذائقه و ترویج برخی خوراک‌های غیر بومی در مناطق مختلف جهان شده است؛ که همین امر باعث افزایش فشار بر منابع طبیعی در نقاط مختلف جهان و مخصوص کشورهای جهان سوم شده است.
پس منطقی است که ما بخواهیم از کانال نیاز انسان به غذا برای بهبود وضعیت محیط زیست، طبیعت، حیوانات و سلامت جوامع اقدامی کنیم.
اقدامی اصولی و جدی برای پیدا کردن راه حل مسائلی که محیطزیست، حیوانات، عدالت، سلامت و امنیت غذایی را برای همگان باپه خطر انداخته است؛ حتی پیش از آنکه به فروشگاه ارگانیک بپردازیم…!
۱. پیش از هرچیز باید بدانیم که انتخاب رژیم یا سبک غذایی ابتدا یک انتخاب و تصمیم فردی بوده و از آنجا که پای سلامت افراد در میان است، باید در کنار ترویج سبک‌ها و رژیم‌های خاص، افراد را تشویق کنیم تا تصمیم خود را با یک کارشناس مجرب و متخصص تغذیه در میان بگذارند و به طور اصولی در رژیم غذایی خود تغییر ایجاد کنند.
۲. هنر ما به عنوان کنش‌گر محیطزیست و مروجین سبک زندگی سبز که در حوزه‌های مختلف کوشش می‌کنیم، این است که بتوانیم سلامت و امنیت غذایی رو برای تمام اقشار جامعه مطالبه کنیم، یعنی به جای تبلیغ و ترویج کالا و محصولی که عمده‌ی شهروندان توان خرید آن را ندارند، به دنبال ایده‌ها و راهکارهایی باشیم که کالا و محصولات ارگانیک، طبیعی یا سلامت با قیمت مناسب و منصفانه در ویترین تمام فروشگاه‌ها و بقالی‌ها باشد و همگان بتوانند برای خوراک سالم و سلامتی فردی خود برنامه ریزی کنند.
یک ایده‌ی دیگر آموزش و ترویج کشاورزی خانگی است، بسیاری از شهروندان فضای مناسب کشت و کار را در اختیرا دارند و می‌توانند بخشی از نیاز خود را برای مدتی از این طریق تامین کنند.
۳. دور ریز و اسراف مواد غذایی در کشور ما و کل جهان معضل بزرگی به حساب می‌آید و هر ساله سازمان جهانی غذا در این خصوص هشدار می‌دهد؛ پس منطقی است که اگر قصد داریم از طریق کشاورزی و باغداری (کشت محصولات بدون مصرف سموم و کودهای شیمیایی) به سیاره زمین کمک کنیم، ابتدا روی سبک غذا پختن و غذا خوردن مردم کار کنیم و از هدر رفت و اسراف انواع محصولات و غذاها پیشگیری کنیم.
۴. پر خوری، اضافه وزن و چاقی نیز یکی دیگر از مواردی است که می‌توان روی آن کار کرد و در راستای بهبود وضعیت محیط زیست و سلامت عمومی به نتیجه مطلوبی رسید. مانند آموزش و اطلاع رسانی در خصوص ارزش غذایی انواع خوراکی‌ها و نیاز حقیقی بدن در طول شبانه روز به میزان مشخصی از خوارکی‌ها…
معادله شفاف است با کاهش تقاضا (به واسطه تغذیه درست) تقاضا در بازار کم شده و در ایده آل ترین حالت ممکن تولید نیز کاهش می‌یابد و این یعنی میزان وورد سم و کودهای شیمیایی به آب و خاک، انتقال آب، آتش زدن جنگل برای ایجاد مزرعه، تخریب مراتع، شخم بیش از حد و… به مراتب کمتر می‌شود.
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت: “۸۰۰ میلیون نفر در جهان از گرسنگی رنج می‌برند که این رقم معادل ۱۱ درصد جمعیت جهان است. در عین حال نیز حدود دو میلیارد نفر در جهان به دلیل بیش‌خواری دارای اضافه وزن و چاقی هستند. نکته قابل توجه آن است که همانگونه که گرسنگی را سوء تغذیه می‌دانیم، چاقی و اضافه وزن نیز نوعی از سوء تغذیه به حساب می‌آیند…۶۰درصد جمعیت بالای ۱۸سال دچار چاقی و اضافه وزن هستند. همچنین ۲۱ درصد افراد در بازه سنی هفت تا ۱۸ سال از اضافه وزن و چاقی شکمی رنج می‌برند. در این میان سهم زنان و مردان از این میزان اضافه وزن به ترتیب ۳۵ و ۳۸ درصد است و چاقی نیز در زنان ۳۰درصد و در زنان ۱۵ درصد است.” (۳۰مهر۱۳۹۸-ایسنا)
