آیا کاشتن را باید جایگزین کشتن کرد؟
مجله گیچ gich.ir احسان میرزائی: یک فرد روشنفکر خردمند به هنگام اظهار نظر در خصوص مسائل مختلف همواره جانب احترام و احتیاط را مد نظر دارد. وی در هر شرایطی خود را به رعایت اصول اساسی و بنیادی انسانی ملزم میداند؛ او به حقوق، اعتقادات و فرهنگ دیگران بدون درنظر گرفتن رنگ پوست، زبان، دین، جنسیت، تابعیت و نژادشان احترام میگذارد و به هیچ وجه به حریم و عقاید ایشان تجاوز نمیکند.
چند سالی است با نزدیک شدن به عید قربان و دیگر مناسبتها، برخی با ژست روشنفکری از کاشتن به جای کشتن (کاشتن نهال به جای کشتن/قربانی کردن گوسفند) یا صرف پول نذری محرم برای اموری دیگر صحبت میکنند. پیامهای تند و متعصبانهی ایشان حکایت از آن دارد که نمی توانند تفاوت میان اعتقادات فردی یک شهوند را با آنچه به حاکمیت از آن به عنوان ابزار حکومت استفاده کرده را تمیز دهند.
در مقابل نیز برخی این صحبتهارا تند و افراطی دانسته و مثال از آنطرف بام افتادن را در مورد ایشان بهکار میبرند؛ و این کشمکش به نوعی چالش نیز مبدل شده است.
فضای مجازی فرصت اظهار نظر را برای همگان فراهم کرده و ما در حالی که نمیدانیم چه تفکر و نیتی پشت حسابهای کاربری نشسته است، هر روز شاهد انتشار انواع پیامها هستیم؛ ما در مجله گیچ معتقدیم برای پیشبرد اهداف فرهنگی و محیطزیستی باید فارغ از زبان و قومیت،جنسیت و دین، مذهب و رنگ پوست همواره به دنبال ایجاد یک ارتباط مسالمت آمیز و دوستانه بین تمام اقشار جامعه باشیم و اعتقادات و باورهای همگان را محترم بدانیم.
اما برخی اظهار نظرها و پیامهای منتشر شده از سوی برخی افراد ناآگاه که ارزش و احترامی برای عقاید و مقدسات دیگران قائل نیستند،همواره مانند پارازیتهای ارتباطی باعث ایجاد اختلال در انتقال پیام صلح جویانهی ما به مخاطبین از طیفهای مختلف بوده است.
فلسفه قربانی کردن
اما در رابطه با قربانی کردن حیواناتی چون گوسفند، شتر یا گاو در عید قربان و دیگر مراسمهای آیینی، ابتدا باید دید که ریشهی این رفتار از کجا است و چه فلسفهای را در پس خود دارد، آیا میتوان با آن شوخی کرد یا اینکه خط قرمز است و باید به آن احترام گذاشت!
طی هزاران سال تاریخ بشر مراسم آیینی ذبح قربانی همواره وجود داشته و نشانههای آن همچنان در آثار باستانی باقیمانده است. مراسم قربانی در هر جامعهای به شکلی متفاوت برگزار میشده اما شاید بتوان گفت که وجه مشترک تمام این مراسمها ریخته شدن خون بوده است، حال چه خون حیوان باشید چه خون انسان!
همهی ما ماجرای حضرت ابراهیم و حضرت اسماعیل (علیه السلام) را میدانیم و نیاز به بازگو کردن آن نیست؛ به هر طریق و به هر دلیل امتداد این رسم به اسلام رسید و امروزه شاهد آنیم که پس از گذشت ۱۴۰۰ سال از ظهور اسلام، این آیین هرساله در مناسک حج اجرا میشود و همچنان به عنوان یکی از شروط اصلی حج ادامه دارد.
البته که افراط کردن در هر امری نادرست است؛ حال کدام فرد خردمند و انسان آزاد اندیشی است که دم از حقوق حیوانات بزند اما به اعتقادات تعداد زیادی از افراد جامعه که حاجی هستند احترام نگذارد!؟ فلسفه قربانی کردن در روز عید قربان را زیر سوال ببرد؟ آیا زیر سوال بردن اعتقادات دیگران با اصول اخلاقی و انسانی جور است؟
شرایط ذبح اسلامی
این که برخی میگویند ذبح حیوانات حلال گوشت در دین اسلام شرایط خاصی دارد که از آن جمله میتوان به این موارد اشاره کرد: خوشرفتاری با حیوان، آب دادن قبل از ذبح، شرط تیز بودن چاقو، قوی بودن فردی که قصد ذبح دارد، بریدن سریع رگهای گردنی از جایی مشخص و خودداری از ذبح حیوانات در مقابل همنوعانشان که نشان از اهمیت دادن به حقوق حیوانات دارد.
اما اگر فردی این موارد را رعایت نکند نمیتوان آن عمل را به دیگر افراد جامعه که ذبح قربانی انجام میدهند تعمیم داد. بارها دیده شده که افراد گوسفندی را در مقابل گوسفندی دیگر ذبح میکنند و حتی گاهی سربریدن گوسفند به پز و مد تبدیل شده و در ملاء عام صورت میگیرد که هم از نظر بهداشتی و هم از نظر اخلاقی درست نیست، البته این مورد نیاز به آموزش و تذکر دارد و با درشت گویی چیزی حل نمیشود.
حقیقت ذبح و قربانی چیست؟
حقیقت این است که این گوسفند، گاو یا شتر اگر روز عید قربان، قربانی نشود، چند روز قبل یا چند روز بعد حتما ذبح میشود. یعنی در طول سال هزاران حیوان اهلی برای تامین بخشی از سبد غذایی خانوار در ایران یاخارج از کشور پرورش داده شده و سپس ذبح میشود.
اما جالب است که بدانیم طبق آمار فائو کشور ایران از لحاظ مصرف گوشت بین ۱۹۶ کشور جهان در رتبه ۹۸ قرر دارد.
طبق آخرین آمار وزارت جهاد کشاورزی، سرانه مصرف گوشت هر ایرانی بین ۱۰ تا ۱۲ کیلوگرم در سال است.
در حالی که طبق آمار فائو سرانه مصرف گوشت قرمز و سفید در سال ۲۰۱۲ در جهان ۴۱ کیلوگرم در سال است.
حیوان بیچاره درد میکشد و گناه دارد…
برخی از افراد به این نکته اشاره میکنند که حیوانی که قربانی میشود گناه دارد و باید بگذاریم زندگی کند. برخی هم به روش ذبح ایراد میگیرند، که البته در رابطه با روش ذبح بین مسلمانان و غیر مسلمانان اختلاف نظرهایی وجود دارد و هرکدام با مستندات علمی و گاه غیر علمی در پی آن هستند که بگویند شیوه خودشان برای ذبح حیوانات درد و رنج کمتری را در هنگام مرگ به حیوان تحمیل میکند.
در کشور ما ذبح به روش اسلامی انجام میشود، در برخی کشورها حیوان را با تزریق آمپول، شلیک گلوله به سر، کوبیدن چماق روی سر و… میکشند. در هر صورت هرکس روشی برای ذبح حیوان مورد نظر خود دارد، چه سرخپوستها که آداب خاص خود را داشتند و چه در آسیای جنوب شرق که ماهی را زنده در روغن جوشان سرخ میکنند یا پوست سگ و گربه را زندهزنده میکنند.
آیا بهتر نیست نگاه افراط و تفریطی را کنار بگذاریم، از احساسات و سطحی نگری بگذریم!؟ به نظر میآید روش روش ذبح در کشور ما از نظر کیفیت و سلامت کار به نسبت آنچه گفته شد و شرایظی که سفارش شده بهتر است.
افراط در رژیمهای غذایی حاوی گوشت قرمز
هزاران سال است که بشر توانسته گوسفند و خوک، بز و گاو را اهلی کند، تا نیازهای اولیهی خود را بهتر و راحتتر تامین کند. گذشته از موارد خاص بخش اعظم نیاز پروتئینی مردم جهان از طریق پرورش این حیوانات تامین شده است، تا جایی که امروز یکی از متهمان تولید گازهای گلخانهای دامداریهای صنعتی بزرگی است که در دوران معاصر شکل گرفته، این دامداریها نشانهی گرایش بیشتر انسان امروز به محصولات پروتئینی در قالبهای جدید فستفود است.
گرایش بیش از حد و روز افزون مردم کشورهای پیشرفته به فستفود باعث شکلگیری واحدهای دامپروری صنعتی بزرگی شده که با روشهای غیر انسانی تلاش میکنند گاو و گوسفند را طوری پرورش دهند که زودتر رشد کنند و سود بیشتری به جیب بزنند؛ در حالی که کالری و حتی حجم یک همبرگر، در یک وعده غذایی مازاد بر نیاز بدن افراد است و رسما بخشی از توان سیاره زمین که منجر به تولید آن مقدار از همبرگر شده است، به هدر میرود.
گویی سبد تخم مرغهای شما پر شده باشد اما ولع جمع آوری تخم مرغ بیشتر باعث شود تخم مرغهای مازاد بر ظرفیت، در سبد بگذارید و آنها هم روی زمین بریزیند و هدر روند؛ سپس همینطور تقاضای کاذب به مرور باعث بهرهکشی بیشتر تولیدکنندگان از مرغها میشود، آنها هم با روش شب و روز مصنوعی، تزریق آمپولها و ریختن غذاهای ترکیبی در حلق مرغها، آنها را مجبور میکنند برخلاف طبیعتشان مثلا در طول ۲۴ ساعت به جای یک تخم، دو تخم بگذارند تا نیاز بازار تامین شود.
در حقیقت رژیمهای غذای افراطی و نا متعادل که که همواره با گوشت قرمز رنگین میشود، آسیب ناملموس اما جدی به سیاره زمین وارد میکند، به همین دلیل برخی افراد در مرحله ای از زندگی خود به این حقیقت پی برده و تصمیم میگیرند که برای کمک به سیاره زمین گیاهخوار شوند.
آیا قربانی کردن گوسفند در عید قربان اسراف است؟
در اطراف ما انسانهای شریفی زندگی میکنند که توان خرید گوشت ندارند، یا مراکز خیریه و آسایشگاههایی وجود دارد که در تامین خوراک مجموعه خود عاجز شده اند. پس بد نیست به این صفحه از روز عید قربان هم نگاهی بیاندازیم و خوشحال باشیم که هنوز هستند افرادی که برای رضای خدا، بخشی از دارایی خود را به دیگری میبخشند. آیا این کار انسان دوستانه جایگزینی دارد، آیا میتوانیم به یک آسایشگاه که نیاز فوری به غذا دارد نهال بدهیم؟ هرچند قربانی کردن گوسفند صرفا در اعمال حج به حاجی واجب است و در سالهای بعد دیگر قربانی دادن بر او واجب نیست، ولی برخی بنا بر اعتقادات خود همچنان در سالهای بعد هم قربانی میدهند و انشالله بخشی از گوشت آن را بین نیازمندان تقسیم میکنند.
نقش ذبح قربانی در خانواده
قربانی روز عید فطر یا قربانی نذری بهانهای میشود برای جمع شدن خانوادهها دور هم، در همین میهمانیها صله رحم را بهجا میآورند و انسجام بیشتری در خانواده و فامیل شکل میگیرد. این لحظه فرصت بسیاری خوبی برای حل مسائل و کدورتهای احتمالی بین افراد است، در حالی که در طول سال همه گرفتار روزمرگی و مسائل خاص زندگی خود هستند و شاید فرصتی یا بهانهای برای دور هم جمع شدن نداشته باشند. حتی اهدای بخشی از گوشت قربانی به همسایهها و اطرافیان در گسترش انرژی مثبت و افزایش صلح و دوستی کمک میکند.
جایگاه قربانی کردن در اسلام
اعیاد فطر و قربان در میان اهل تسنن جایگاه ویژهای دارد؛ هموطنان اهل سنت عید قربان را در نقاط مختلف کشور با آداب و رسوم مخصوص خود برگزار میکنند. برای نمونه ترکمنهای شهرستان راز و جرگلان در خراسان شمالی، در روز دهم ذی حجه به ذبح قربانی پرداخته و گوشت را به سه قسمت تقسیم میکنند: قسمتی برای نیازمندان، قسمتی برای میهمانان و قسمتی نیز برای خانواده؛ در هنگام قربانی کردن اگر میهمانی بر سر ذبح حضور داشته باشد، اقوام ترکمن آن را افتخار میدانند؛ سپس قرمه و کباب درست کرده و یکدیگر را دعوت میکنند. (ایسنا-۲۱ شهریور ۱۳۹۵)
آیا میتوان به هموطنان ترکمن گفت که به جای قربانی کردن در عید قربان، نهال بکارید؟ آیا هر آدابی جایگاه خود را ندارد، آیا نباید ما به اعتقادات، باورها و ارزشهای دینی و مذهبی یکدیگر احترام بگذاریم؟ بهتر نیست در آداب و رسوم ترکمنها به دنبال آن موردی باشیم که قرابت و نزدیکی بیشتری با درختکاری دارد و بهطور حساب شده و اصولی برای آن طرح و برنامه بنویسیم و اقدام کنیم؟
شاید بهتر باشد افرادی که به مسائل محیطزیستی و حیوانات توجه دارند و حتی گاهی برخی کنشگران محیطزیست که زود تحت تاثیر چنین پیامهایی (کاشتن به جای کشتن) قرار میگیرند، قبل از انتشار و دفاع از این موضوع کمی تامل کنند. در هر صورت چشم امید چوپان، گلهدار و کشاورز در طول سال به روز عید قربان است، تا با فروش گوسفند نیاز خانوادهشان را تامین کنند. آیا میتوان این بخش از جامعه را نادیده گرفت، آیا انسانی است؟
قطعا با چنین شعارهایی معیشت هیچکس به خطر نمیافتد، اما طرح چنین مسائلی در محافل و گروههای محیطزیستی و دست به دست شدن چنین پیامهایی تبعات خاص خود را دارد، که شاید ریزش مخاطب یکی از آن تبعات آن باشد که بسیار هم مهم است. پس بهترنیست به بهانه حمایت از حیوانات یا بهبود وضعیت محیطزیست، برای اعتقادات مردم جایگزین معرفی نکنیم!؟
در هر صورت طبق شریعت اسلام بر حجگذاران واجب است که در مناسک حج قربانی کنند و این قربانی فقط یکبار است و در سالهای بعدی ذبح قربانی بر حاجی واجب نیست. برای تحقق نیت خیر یا اهداف محیطزیستی باید به اعتقادات دینی و مذهبی دیگری احترام گذاشت، در حالی که هرکس میتواند به طور خودجوش و با رعایت جانب اعتدال پایهگذار کاری باشد که تغییر در آن تبعات منفی ندارد. مانند: مریم مومنزاده و میثم کارگرآزاد، عروس و دامادی که تصمیم گرفتند در بزرگترین جشن زندگیشان یک کار متفاوت کنند؛ آنها به جای کارت عروسی، گلدانهای کوچک «نهال مهر» را که کارتنخوابهای بهبود یافته پروراندهاند را به دوستان و آشنایانشان دادند.
پایان پیام
احسان میرزائی
دوشنبه – ۲۲ – شهریور – ۱۳۹۵
ساعت: ۱:۳۹ بامداد
واقعن این همه احترام به حقوق حیوان قبل از سلاخی اش من را کُشت و تحت تاثیر قرار داد :
خوشرفتاری با حیوان، آب دادن قبل از ذبح، شرط تیز بودن چاقو، قوی بودن فردی که قصد ذبح دارد، بریدن سریع رگهای گردنی از جایی مشخص و خودداری از ذبح حیوانات در مقابل همنوعانشان که نشان از اهمیت دادن به حقوق حیوانات دارد.
واقعن کسی که حیوان را سلاخی می کند ، اینکه بگوید پیش از سلاخی با او مهربان است را نشانی از مهربانی بداند مضحک و از سر توجیه کردن نیست؟!
آیا شما خود حاضری با مهربانی و عطوفت و حتی در حال بیهوشی سلاخی شوی؟ احترام به حقوق انسانی و حق حیاتت اینگونه حفظ می شود؟!
اینکه می گویید قربانی کردن هزاران سال است بین تمدنها وجود داشته و باید به رسوم احترام گذاشت کاملن سطح پایین طرز فکر نویسنده مطلب رو نشون میده.
قربانی کردن انسانها هزاران سال بوده وجود داشته و بعدها قربانی کردن حیوان جایگزین شده تا انسان متمدن تشنه ی خون بتونه بتونه به میل خونخواهیش پاسخ بده ، از کی قرار شده به تمامی رسوم جاهلانه ی انسانهای هزاران سال گذشته باید احترام بگذاریم و اونها رو ادامه بدیم؟
حضرت مولانا می فرمایند :
نفس خود قربان نما در راه او / نی که خون جاری کنی در آب جو