
ورمی کمپوست، چطور و چگونه؟
مجله گیچ gich.ir الهام آزادوری: انواع پسماند تر باقی مانده از محصولات باغی و کشاورزی زیست تخریب پذیر هستند. اما زیست تخریب پذیر بودن به این معنی نیست که پسماندها را به این امید در طبیعت رها کنیم!
زیست تخریب پذیری شرایط خاصی نیاز دارد که در خاکچال پسماند (محل دپوی پسماند) و در شرایط بی هوازی با تراکم بسیار بالا آن شرایط فراهم نمیشود. بنابراین شیرابهی حاصل از پسماند به آبهای زیرزمینی راه پیدا کرده و وارد چرخهی غذا و آب شرب میشود.
ورمی کمپوست علیه پسماند تر و شیرابههای سمی
دپوی غیر اصولی پسماند تر باعث تولید شیرابههای سمی و انتشار انواع گازهای گلخانهای میشود. انتشار بیش از حد گازهای گلخانهای به واسطهی فعالیتهای انسانی نقش قابل توجهی در گرمایش زمین دارد. دست کم منشا ۱۸% متان آزاد شده در جو، از محلهای دپوی مخلوط پسماند است.
تولید انواع پسماند در جهان به دلایل مختلفی در افزایش داشته:
- افزایش تولیدات کارخانهها و شکلگیری بازارهای جهانی.
- بهبود وضعیت زندگی، ارتقاء سلامت و افزایش جمعیت.
- مصرفگرایی و کالا محوری در جوامع بشری.
- عرضه محصولات بی کیفیت و تقلبی.
- گسترش و افزایش سرعت شبکههای حمل و نقل و باربری
به همین دلیل اکنون معضلی جهانی به نام “زباله” دولتها و شهرداریها را برای یافتن راه حلی مناسب به چالش کشیده است. اجرای طرح ورمی کمپوست به صورت خانگی و صنعتی میتواند راهکار مناسبی برای برخی مسائل پسماند باشد.
مطالب مرتبط با سبک زندگی سبز:
- علف چشمه غذای دانایان و فرزانگان
- راهکارهای مصرف بهینه گاز طبیعی
- آموزش پرورش لوبیای سحر آمیز
- آشنایی با کشاورزی خانگی
- راهکارهای نگهداری از جوجه یک روزه
- سبزه نوروز و راهکارها
ورمی کمپوست و سهم شهروندان در کاهش پسماند

آیا شهروندان بدون در نظر گرفتن مسئولیتهای اجتماعی و محیطزیستی خود، فقط مصرف کننده کالا و تولید کننده انواع پسماند هستند؟!
قاعدتا خیر، ما در سبک زندگی سبز چندین پیشنهاد برای کاهش خروجی پسماند از خانه داریم.
پیشنهاد مجله گیچ به شهروندان، بازیافت پسماند تر و تولید کود ورمی کمپوست است. این کود توسط چند نوع کرم خاکی تولید میشود.
شما با داشتن یک جعبه مخصوص ورمی کمپوست، در خانه ضمن ذخیره پول خود، از تحمیل هزینههای مضاعف به خانواده و دامن زدن به بحرانهای محیطزیستی جلوگیری میکنید.
اما همهچیز به مواردی که گفته شد ختم نمیشود، تولید کود خانگی به کمک کرمها خاک باغچه و باغ، گلدان و مزرعهی شما را غنی و مقوی میکند و حتی میتوانید کود تولید شده را به دیگران بفروشید. اما کود مایع و خود کرم هم منبع درآمد هستند.
البته به یاد داشته باشیم که ورمی کمپوست تنها روش ساخت کمپوست نیست، اما یکی از بهترین روشها است.
ویژگیهای ورمی کمپوست
- سرعت بالا در تولید کود و تکثیر کرم.
- کود جامد و مایع بسیار غنی و مفید برای استفاده در کشاورزی خانگی، مزرعه و باغ.
- یادگیری آسان تولید و پرورش ورمی کمپوست.
- سرمایه اولیه کم برای شروع کسب و کار در خانه و یا به صورت صنعتی.
- بازگشت سرمایه زودهنگام. (با داشتن برنامه و طرح اصولی)
- در دسترس و ارزان بودن مواد اولیه مورد نیاز برای خوراک یا بستر ورمی کمپوست.
- بدون صدا و بی آزار بودن کرمها. اگر تمام عوامل در بستر به درستی اجرا شود، ورمی کمپوست هیچ بوی نامطبوعی ندارد.
- عدم نیاز به فضای خیلی بزرگ برای نگهداری ورمی کمپوست در خانه.
- و…
در این مقاله به شما آموزش میدهیم که چطور در خانه ورمی کمپوست تولید کنید و کرم پرورش بدهید.
۱. انتخاب جعبهی پرورش ورمی کمپوست

ابتدا به جعبهای نیاز داریم که برای ورم یا کرمها، حکم خانه دارد. جمعیت کرمها در این جعبه زندگی میکنند، یعنی این جعبه تمام دنیای کرمها است.
از سرما، گرما و دیگر تهدیدهای محیطی در امان هستند و کارشان این است که در فضای ایمن ایجاد شده فقط پسماند بخورند، تولید مثل کنند و بعد از گوارش پسماند، کود تولید کنند.
اندازهی جعبه یا جعبهها بسته به فضا، جمعیت کرمها و میزان پسماند تر شما متغیر است.
اگر در این کار مهارت و تجربهی کافی ندارید پیشنهاد میکنیم طبق آنچه در ادامه ارائه خواهد شد، از جعبه و ظروف موجود در خانه استفاده کنید و سپس به مرور مزرعهی خود را گسترش دهید.
نوع ظرف پرورش در نقاط مختلف جهان و شاید ایران با توجه به شرایط آب و هوایی متغیر است. استفاده از سه جعبه یا سه سطل پلاستیکی که دهانهی آن بازتر و انتهای آن بستهتر یا تنگتر باشد، طوری که به راحتی داخل یکدیگر قرار گیرند، متداول است.
به یک درپوش برای جلوگیری از نفوذ نور به جعبهی بالایی نیاز است. پس سطح جعبه بالایی همیشه باید پوشیده باشد. فضای داخل جعبهها حتما باید تاریک باشد، چون کرمها از نور بیزار هستند.
۲. جعبه ورمی کمپوست
آمادهسازی را از جعبهای که پایینتر قرار میگیرد شروع میکنیم.
این جعبه مختص جمع آوری کود مایع است. برای سهولت کار شاید بتوانید یک شیر ۱۵ میلیمتری کف آن تعبیه کنید.
البته اگر کف این جعبه شیب داشته باشد، خروج مایع بهتر و راحتتر از شیر تخلیه، انجام میشود.
در غیر اینصورت باید هر چند وقت یکبار جعبههای بالایی را برداشته و جعبه پایینی را خالی کنیم. اگر تصمیم به نصب شیر دارید حتماً از نشتی نداشتن آن اطمینان حاصل شود.
جعبه میانی و بالایی ورمی کمپوست
آمادهسازی جعبهی میانی و جعبهی بالایی شبیه به هم بوده و روش کار برای هر دو یکی است. به وسیلهی دریل و مته ۶ میلیمتری کف جعبه را در فاصلههای ۵ سانتیمتر از هم سوراخ کنید.
برای راحت شدن کار از خطکش یا متر استفاده کنید و محل تمام سوراخها را با ماژیک علامت بزنید. این کار برای زهکشی، تهویه و همچنین مهاجرت رو به بالای کرمها لازم است.
ایجاد سوراخ برای هوادهی در بستر ورمی کمپوست
برای هوادهی بیشتر، روی یک خط مستقیم، دور تا دور قسمت بالایی جعبه را با همان مته ۶ و با فاصلهی ۵ سانتیمتر از سوراخ کنید. فاصله بالاترین ردیف سوراخها از لبهی جعبه باید ۱۰سانتیمتر باشد. نیازی به دریل کردن درپوش نیست، چون هوای کافی از دیوارهها وارد میشود.
محل جعبه ورمی کمپوست
پس از آمادهسازی جعبهها، جعبه پایینی را روی دو آجر یا چهارپایه بگذارید. فاصلهی مناسبی برای باز و بسته کردن شیر و جمع آوری کود مایع را ایجاد کند، قرار داده و دو جعبهی دیگر را داخل آن بگذارید.
تنظیم فاصله بین جعبهها
محل قرار گرفتن جعبهها همیشه باید در سایه باشد. توجه داشته باشید که فضای مورد نیاز برای جمع شدن کمپوست و زندگی کرمها باید چنین باشد:
- فاصلهی بین کف دو جعبهی بالایی بین ۱۵ الی ۲۰ سانتیمتر
- فاصلهی بین کف دو جعبهی پایینی حدود ۱۰ سانتیمتر
- برای ایجاد این فاصله میتوانید یک ظرف شیشهای را به صورت وارونه در وسط جعبه پایینتر قرار دهید و سپس جعبه بالاتر را روی آن بگذارید.
- این کار از گره خوردن کرمها جلوگیری کرده و با ایجاد شکاف کوچکی بین دیواره جعبهها تهویه را بهبود میبخشد.
- برای جلوگیری از جمع شدن و نفوذ حشرات، با تکهای پارچه یا توری فاصلهی بین جعبهها را بپوشانید.
۳. آماده سازی بستر ورمی کمپوست
جعبهی بالایی جایگاه اصلی کرمها است. کف آن را طوری بپوشانید که سوراخها پوشانده نشوند و گردش هوا و تردد کرمها به سطل پایین مختل نشود. میتوانید از پوست رشتهای نارگیل یا خردههای روزنامه که مرطوب شدهاند و بدون فشردن در کف جعبه استفاده کنید.
سپس کمی کمپوست (یا کود پوسیده گاوی) به همراه یکی دو مشت خاک مرطوب و کرم روی بستر بریزید. بعد از چند روز میتوانید پسماند تر خود را به آن اضافه کنید.
بعد از ریختن پسماند، دوباره روی آن را مانند بستر بپوشانید تا از ورود آفتها جلوگیری شود. همیشه درپوش جعبهی بالایی را بگذارید.
۴. تنظیم رطوبت بستر ورمی کمپوست
هرگز اجازه ندهید فضای زندگی کرمها خشک شود. معمولاً خود پسماند تر مقداری رطوبت دارند، اما اگر رطوبت پسماند کافی نبود، به طور منظم روی بستر آب اسپری کنید.
۵. زاد و ولد کرمها در مزرعه ورمی کمپوست
کرمها پس از مدتی شروع به تکثیر میکنند و حجم مناسبی از کمپوست و کود مایع نیز در جعبهی میانی و جعبههای پایین جمع میشود.
در این هنگام، ریختن پسماند را متوقف کنید و دو جعبه بالایی را جابجا کنید. یعنی جعبه بالایی در وسط و جعبه میانی در بالا قرار بگیرد. سپس در جعبهای که بالا قرار گرفته خرده روزنامه یا پوست نارگیل مرطوب بریزید و بلافاصله پسماند تر را به آن اضافه کنید.
پس از چند روز کرم ها به جعبه بالایی مهاجرت میکنند و در جعبه میانی تعداد محدودی کرم باقی میماند. حدود سه هفته پس از جابجایی، میتوانید کمپوست خود را از جعبه میانی استخراج کنید و به همین ترتیب دو جعبه بالایی دائما با هم جابجا میشوند.
کود مایع بسیار غنی است که میتوانید آن را با آب رقیق کرده و برای کشاورزی خانگی، مزرعه یا باغ خود استفاده کنید.
۶. جنس بستر ورمی کمپوست
به محتویاتی که داخل جعبه میریزیم، بستر گفته میشود. بستر یک لایهی نسبتا مرطوب (اما نه خیس!) و متخلخل است. خاک اره، پوسته نارگیل، تکههای شانه تخم مرغ، روزنامه خرد شده و هرچیز دیگری که این خاصیت را دارد مناسب است.
کرمها در این بستر زندگی، تغذیه و تولید مثل کرده، اما از همه مهمتر کمپوست تولید میکنند.
یک لایهی نازک کمپوست یا کود حیوانی (نه فضولات سگ و گربه)، دما و شرایط مناسب برای آماده شدن کرمها را فراهم میکند.
۷. غذای کرمها
وظیفه کرمهای خاکی در طبیعت، خوردن پسماند گیاهی و فراوری خاک است. همینطور در مزرعه میتوانید انواع پسماند تر خانه (غیر از موارد ممنوعه) را برای خوراک، به آنها بدهید.
بهتر است پسماند تر قبل از ریختن در جعبه خرد و له شود. اما راه بهتر این است که پسماندها را در فریزر قرار دهید تا یخ بزند! فریز کردن ساختار سلولی را خراب میکند. کرمها بعد از آب شدن یخ بهتر میتوانند غذا را هضم کنند. همیشه کمی خاک یا ماسه برای تغذیه کرمها در بستر مورد نیاز است.
چه پسماندی در بستر ورمی کمپوست نریزیم؟
از ریختن زیاده از حد مرکبات، آناناس، گوجه، خربزه، هویج و پیاز پرهیز کنید. چرا که این نوع پسماند تر محیط را سریعاً اسیدی کرده و باعث تلفات میشود. همچنین توصیه میشود به جز کود حیوانی (کود پوسیده گاو) از پسماندی مانند فراوردههای شیر، استخوان، آشغال گوشت و چربی استفاده نشود.
فرایند تولید کمپوست توسط کرمها را زیر نظر داشته باشید. هر چند وقت یک بار بستر را تعویض کرده و مراحل بسترسازی را انجام دهید. همینطور کمپوست تولید شده را برداشت کنید.
اگر بستر ورمی کمپوست اسیدی شد، چه کنیم؟
اگر احساس کردید بستر کمی اسیدی شده، پودر پوست تخم مرغ یا کمی آهک کشاورزی میتواند pH بستر را بالا ببرد. محیط خنثی از نظر اسید و بازی، بهترین محیط است.
۸. بوی بد بستر ورمی کمپوست
هوادهی نامناسب، فشردگی بستر و ریختن پسماند بیش از حد باعث ایجاد بوی نامطبوع در بستر ورمی کمپوست میشود.
- اول از همه هوادهی را چک کنید. منافذ بسته را باز کنید و موانع تهویه را رفع کنید.
- سپس محیط را به آرامی هم بزنید. تا به لایه های پایینی اکسیژن رسانی شود.
- چند روزی در جعبه غذا نریزید یا غذای کمتری بریزید یا کرمهای بیشتری وارد جعبه کنید.
۹. دمای مناسب بستر ورمی کمپوست
دمای مناسب برای کرمها دمایی است که برای انسان نیز مطلوب باشد. البته برای گونههای مختلف متفاوت است، اما به طور میانگین دمای ۱۲ تا ۱۸ درجه را میتوانند تحمل کنند.
فعالیت کرمها در دمای زیر ۸ درجه کاملا متوقف میشود. فعالیت کرمها در دمای ۲۵ درجه بیشتر میشود، اما بالاتر از آن کارایی کرمها کاهش مییابد.
بنابراین بهتر است جعبه کرمها را همانطور که قبلا گفته شد، در سایه قرار دهید. چون فرایند تولید کمپوست هم ایجاد حرارت میکند.
هرچه پسماند آلی (مخصوصاً کود حیوانی) بیشتری در جعبه بریزیم، دما بالاتر میرود و باید میان عوامل تاثیرگذار تعادل برقرار کنیم.
منطق و فرایند تبدیل پسماند تر به کمک کرمها و تبدیل آن به کود یکی است. پس اگر بخواهید میتوانید حتی با یک جعبه یا سطل پلاستیکی کار را با کرمهای معمولی باغچه شروع کنید.
بعد از کسب تجربه، مطالعه بیشتر و افزایش مهارت مزرعهی ورمی کمپوست خانگی خود را حرفهایتر گسترش دهید.
بزرگترین هدف ما در مجله گیچ، ترویج سبک زندگی سبز و کشاورزی خانگی است. کاهش خروجی پسماند تر از خانه به تحقق اهداف سبز ما در حفاظت از زمین کمک میکند.
۱۰. ورمی کمپوست به روش ساده
اگر قصد دارید صرفا در یک جعبه یا سطل ورمی کمپوست پرورش دهید به نکات زیر توجه کنید:
- کف جعبه سوراخهای کافی جهت خروج آب و چای کمپوست داشته باشد. زیر آن یک سینی بگذارید.
- دیوارهها از ارتفاع ۱۰ سانتیمتر به بالا برای تهویه بهتر سوراخ داشته باشند.
- جعبه دارای در پوش باشد تا فضا را تاریک نگه دارد.
- برای بستر ابتدا یک لایه پوسته ریش ریش شده نارگیل یا روزنامه خرد شده بریزید. آن را مرطوب کنید.
- سپس یک لایه کود گاوی پوسیده و بعد کرمها را به بستر اضافه کنید.
- روی کرمها به آرامی یک لایه پوسته نارگیل یا کاغذ گذاشته و سپس کود گاوی پوسیده بریزید.
- فراموش نکنید که بستر نباید فشرده و متراکم شود و آب رسانی به اندازه کافی انجام شود.
فیلم فرایند ۸۰ روزه تولید ورمی کمپوست
ترجمه: الهام آزادوری
ویراستار: احسان میرزائی (ویرایش دوم، ۲۴
سلام آموزش بسیار خوبی بود با تشکر از همه بزرگوارانی که زحمت کشیدند
درود و سپاس از حضور سبزتان…
سایت خیلی خوبی دارید
امیدوارم موفق باشید