سبک زندگی و اجماع علمی

“…اینکه گیاهخواران روحی لطیف تر دارند و از خشونت می گریزند هم فقط یک افسانه است و هرگز به طور علمی ثابت نشده…”

دکتر ناصر کرمی اقلیم شناس و استاد دانشگاه برگن نروژ به بهانه مرحومه “نسیم اقدم”* چند نکته اساسی درباره‌ی “گیاهخواری و علم” منتشر کرده‌ است که در ادامه می‌خوانیم:

نخست یک اصل ساده برای عالمانه اندیشیدن

در موضوعی که تخصصتان نیست از اجماع علمی پیروی کنید. هر قاعده مسلم علمی هم ممکن است مخالفان و منکرانی داشته باشد. هنوز در لندن انجمنی هست از منکران گرد بودن زمین‌‌، دیوانه هم نیستند و غالبا هم تحصیلکرده‌اند.

گوش سپردن به احتجاجات اقلیت منکر، برای کسی که تخصصی در حوزه بحث ندارد قطعا زمینه ساز گمراهی و ضلالت است. تشکیک در یک امر مسلم علمی فقط از عهده دانشمندان همان حوزه بر می‌آید. بله، حتی مسلم ترین قواعد علمی هم مخالفانی دارند و ممکن است پسانتر ثابت شود که نادرست بوده‌اند. اما تا وقتی که اجماع علمی آن‌ها را درست می‌پندارد بهتر است ما هم فرض را بر صحت همان اجماع بگذاریم؛ وگرنه سنگ روی سنگ بند نمی شود.

اجماع علمی چه می‌گوید؟

اجماع علمی می‌گوید انسان همه‌چیز خوار است، ممکن است اینطور نباشد؟ بله ممکن است. اما عجالتا تا وقتی اجماع علمی این را می‌گوید ما تخفیف بدهیم و فروتنانه بذیریم انیشتن و داروین نیستیم و زیر و زبر کردن مبانی علم وظیفه ما نیست. دست کم در حوزه‌ای که تخصصش را نداریم وظیفه ما نیست.

یادمان باشد که اگر انسان همه چیزخوار نبود نه می‌توانست اینطور در سراسر کره زمین زندگی کند و نه اینطور چند دوره تغییرات بزرگ اقلیمی را تاب بیاورد. گنده‌بک گیاهخواران ماموت است که پنج درجه گرمتر شدن متوسط دمای زمین را تاب نیاورد و منقرض شد‌، همین ده هزار سال پیش.

دانشمندان محترمی می‌گویند انسان بهتر است گیاهخوار باشد؟ دستشان درد نکند. اما واقعیت این است که در اقلیتند. و علم سیاست و هنر و فلسفه نیست که هر واسازی در مبانی مسلم آن بلافاصله با ستایش و تمجید روبرو شود. هزار جور باید آزمایش شود تا اصلی که با اجماع علمی روبروست تغییر کند. اگر تا حالا تغییر نکرده پس جایی از استدلال مخالفان و منکران می‌لنگد.

گیاهخواری برای محیط زیست بهتر است؟

شاید، اما این فقط یک فرض است. ما اصول مسلمی داریم برای حفظ محیط زیست. مثلا کاهش انتشار دی اکسید کربن و دیگر گازهای گلخانه‌ای، بیابان‌زدایی، مهار فرسایش خاک، حفظ تنوع زیستی و غیره؛ گیاهخواری جزو این اصول نیست. در هیچ کدام از اسناد بنیادین و بالادست محیط‌زیستی گیاهخواری به عنوان یک اصل مسلم و قطعی برای حفظ محیط زیست ذکر نشده است.

البته تغییر الگوی مصرف و به ویژه مصرف کمتر گوشت توصیه شده، اما اینکه بشریت کلا باید گیاهخوار بشود قاعده زیست‌محیطی نیست. مقالات بسیاری در این باره هست، اما مقالات بیشتری هم در رد این فرض وجود دارد. ما به عنوان کسانی که در توان علمی و تخصصمان تایید یا انکار این فرض نیست، عالمانه تر آن است که اجماع علمی را بپذیریم: غذای خود را کم کالری تر کنیم، کمتر هم گوشت بخوریم، ولی مطلقا گیاهخوار نشویم.

اینکه گیاهخواران روحی لطیف تر دارند و از خشونت می‌گریزند هم فقط یک افسانه است. هرگز به طور علمی ثابت نشده است. تنها ماندن در قفس یک گاومیش همانقدر برای شما خطرناک است که در قفس یک شیر (و البته هیتلر هم گیاهخوار بود!).

من در نروژ زندگی می‌کنم که باربیکیو، گریل و استیک مهم‌ترین سبک تغذیه مردم آن آست و حتی صبحانه هم گوشت می‌خورند. بیکن شور و جزغاله شده. اما تصور نمی‌کنم نروژ به واسطه افراط در گوشت‌خواری جایی ناامن تر از هند و میانمار و کامبوج و… باشد. نروژی‌ها اینقدر مهربان و آرام هستند که واقعا هر لحظه تصور می‌کنی می‌خواهند تو را بغل کنند و ببوسند (بی شوخی).

گیاهخواران سالمتر هستند؟

می‌گویند گیاه‌خواران سالمتر هستند و گوشت‌خواری آدم را ضعیف تر می‌کند و بیشتر مستعد بیماری، واقعا؟ الان به طور متوسط اسکاندیناویایی‌ها و استرالیایی‌ها و کاراییبی‌ها (گوشت‌خوارترین مردمان جهان) بیمارتر و رنجورتر از آن دسته از اهالی جنوب و جنوب شرقی آسیا هستند که گیاهخوارند؟

می‌گویند کشتن حیوانات برای خوردن آن‌ها انسانی نیست و فرقی با جنایت ندارد. الان این وسط انسان چکاره است؟ خداست؟ پیغمبر است؟ انسان هم زیستمندی است مثل دیگر زیستمندان زمین، او هم حق دارد برای تنازع بقا جاندارانی دیگر را بخورد.

نگاه رمانتیک به مسئله

اصلا اگر همانقدر بخواهیم رمانتیک به عالم هستی نگاه کنیم چرا نباید دلمان برای گیاهان بسوزد؟ برای موزهایی که هزاران کیلومتر از زادگاه‌شان دور می‌شوند تا ما در شکم کوفت خورده‌مان آن‌ها را بلمبانیم؟ یا برای کوهستان‌هایی که دلشان را می‌شکافیم تا تونل از میان آن‌ها بگذرانیم؟ یا دریاهایی که خواب شبانه‌شان را با عبور کشتی‌ها آشفته می‌کنیم؟ همین‌قدر لوس و رقیق ادامه بدهم؟

می‌گویند یک کیلو گوشت اینقدر آب پنهان دارد و اینقدر موجب انتشار دی اکسید کربن می‌شود. بله، عددهای نگران کننده‌ایی هستند. اما اگر میزان کالری موجود در آن یک کیلو گوشت را با کالری به دست آمده از مثلا کاهو مقایسه کنیم می‌بینیم که برای دستیابی به همانقدر کالری به واقع کاهو سه برابر آب مصرف می‌کند. این بحث پیچیده هست و در فرصتی دیگر مفصل به آن می‌پردازم، اینجا را کمی تخصص دارم.

در علم باید از اجماع پیروی کرد

کشاندن بحث‌های مطلقا علمی (یعنی آنچه که به واقع محاجات مابین دانشمندان است و هنوز به اصل علمی تبدیل نشده) به عرصه عمومی فقط باعث سردرگمی عامه مردم می‌شود. مثل خیلی از مطالبی که در تلگرام در باره ریشه واقعی توفان و زلزله و تغییر اقلیم دست به دست می‌شود.

به عنوان یک سبک زندگی گیاهخواری را دوست دارید؟

عالی، ادامه بدهید. اما لطفا فقط برای جنبه هایی از آن تبلیغ کنید که مطمئنید اجماع علمی با آن موافق است.

پایان

* به گزارش بی‌بی‌سی: پلیس کالیفرنیا، “نسیم اقدام” یک آمریکایی ایرانی‌تبار را به عنوان مظنون تیراندازی در دفتر مرکزی یوتیوب معرفی کرده است. در این تیراندازی که در حومه سان فرانسیسکو رخ داد، سه نفر زخمی شدند و مهاجم با شلیک گلوله خود را کشت. پلیس سن برونو در کالیفرنیا نام کامل مظنون ۳۹ ساله را “نسیم نجفی اقدم” معرفی کرده است. پلیس می‌گوید در حال تحقیق درباره انگیزه مهاجم است، اما رسانه‌های محلی گزارش داده‌اند که نسیم اقدم به دلیل سانسور کردن ویدیوهایش در یوتیوب و محدود شدن پولی که از این راه به دست می‌آورده، از یوتیوب شاکی بوده است.

او که فعال حقوق حیوانات بود و درباره گیاه‌خواری تبلیغ می‌کرد، ویدئوهای آموزشی درباره آشپزی گیاه‌خواری و چگونگی نگهداری از پوست و مو را به سه زبان فارسی، انگلیسی و ترکی در کانال تلگرام، یوتیوب و اینستاگرام منتشر می‌کرد.