رمضان محیط زیستی

‌مجله گیچ gich.ir احسان میرزائی: رمضان فرصتی برای ترویج هرچه بیشتر سبک زندگی، تفکر و رفتار سبز در جامعه است. مخصوصا مسلمانان جهان می‌توانند پیام محیط‌زیستی خود را به جهانیان منتقل کنند.

اما نظام سرمایه ‌داری پیش از آنکه ما بخواهیم چنین ایده‌ای را مطرح کنیم، دست به کار شده. نظام سرمایه داری با ترویج نمادهای مصرف‌گرایی، تاثیر خود را بر آیین‌های ماه رمضان گذاشته است. استفاده فراگیر از سفره‌های یکبار مصرف و ظروف یکبار مصرف (گیاهی، پلاستیکی و…) در رنگ‌، طرح و ابعاد مختلف در افطاری و سحری، گواه این مدعا است.

تعارض ظروف یکبار مصرف با ماه رمضان

ماه رمضان، نهمین ماه از سال قمری بوده و روزه گرفتن در این ماه بر مسلمانان واجب است. قرآن در ماه رمضان بر حضرت محمد (ص) نازل شد. در همین ماه حضرت علی (علیه السلام) به شهادت رسیده است.

از ماه رمضان به عنوان ماه میهمانی خدا یاد می‌شود. روایت‌ها و دیدگاه‌های مختلفی از ائمه و بزرگان در خصوص ارزش و جایگاه ماه رمضان وجود دارد. از مجموعه آیات و روایات چنین بر می‌آید که ماه رمضان، فرصتی برای:

• تامل و توجه به آفرینش، این دنیا (نیازمندان و مستضعفان) و جهان پس از مرگ؛
• تمرکز برای انجام امور نیک و پسندیده؛
• عبادت و بازگشت به مواضع اخلاقی و انسانی؛
• کنترل شهوات افسار گسیخته انسانی و میانه‌روی در انجام امور مادی مانند غذا خوردن؛
• و پرهیز از ناپاکی‌، پلیدی‌ و زشتی‌ها است.

نظام سرمایه داری خواسته یا ناخواسته با ترویج رویه جعلی در تمام جوامع، در پی کسب منافع بیشتر است. هرچند مسلمانان با روزه گرفتن در پی تهذیب نفس و بهبود نقش خود در جهان هستی، هستند. اما پیروی ناخواسته و نا آگاهانه برخی از رویه‌های نظام سرمایه داری، معادله را بر هم می‌زند.

تا جایی که برخی منتقدین به ماه رمضان حمله کرده و دین را عامل تخریب محیط زیست می‌دانند. در حالی که انتقاد اصلی باید به یکبار مصرف‌ها باشد.

ماه رمضان یکبار مصرف!

بدون شک ظروف و سفره‌های یکبار مصرف جنبه‌هایی از راحتی را برای مصرف کنندگان فراهم کرده است. اما تبعات این راحتی با استفاده از هر ظرف یکبار مصرف، اثر مخرب تصاعدی در محیط زیست دارد.

تبعات ظروف یکبار مصرف

• سطحی نگری و ساده انگاری در افکار عمومی؛
• بی مسئولیتی و بی توجهی به تولید پسماند؛
• آلودگی محیط زیست، آلودگی آب و خاک؛
• بیماری و مرگ حیات وحش به دلیل خوردن این نوع از پسماند و…

منافع تولید کنندگان!

تولیدکنندگان این کالا‌ها، به منظور کسب منافع مالی بیشتر جنبه‌های راحتی، زیبایی و بهداشتی این ظروف را برجسته می‌کنند. مخصوصا از زمان شیوع کرونا ویروس مصرف یکبار مصرف‌ها (ظرف، ماسک و…) به بهانه‌های بهداشتی بیش از پیش شده است.

در مقابل، پاشنه آشیل جامعه آگاهی اندک در مورد تاثیرات منفی یکبار مصرف‌ها در سلامت فرد، جامعه و محیط‌زیست است. نبود تفکر انتقادی و راحت طلبی در میان برخی شهروندان، به پایداری این صنعت مخرب دامن زده است.

افطاری با طعم پلاستیک!

اکنون فرد روزه داری را تصور کنید که دست‌ کم ۱۶ ساعت (خرداد ۱۳۹۶) چیزی نخورده. او اکنون به افطاری دعوت شده است. وی در کنار سفره‌ یک‌بار مصرف نشسته و افطار خود را با آب جوشی که در لیوان پلاستیکی، باز می‌کند.

با قاشق پلاستیکی در کاسه پلاستیکی یا گیاهی آش می‌خورد. با قاشق چای‌خوری یک‌بار ‌مصرف در لیوان چای شکر ریخته و هم می‌زند. نان را از بسته‌ بندی پلاستیکی خارج کرده و پنیر را که در ظرف پلاستیکی درست شده، با کارد پلاستیکی برش داده و روی نان می‌گذارد.

خلاصه فرد طی چند دقیقه معجونی از انواع مواد مضر و عوامل بیماری‌زا را، پس از چند ساعت ریاضت، میل می‌کند. میزبان از اینکه افطاری داده خوشحال است. اما از مسائلی که ایجاد کرده، آگاهی ندارد.

ماه رمضان به سبک زندگی سبز

ماه مبارک رمضان فرصتی است تا جدای از روزمرگی‌ها، درک دوباره‌ای از گرسنگی، تشنگی و زمان پیدا کنیم. صنعت غذا، ارزش مواد غذایی را در حد یک کالا پایین آورده و این امر باعث اسراف و دور ریز هرچه بیشتر غذا در جهان شده. اما ماه رمضان می‌تواند فرصتی برای تامل و تفکر در ارزش و اهمیت نعمت‌های الهی (نان، برنج و…) باشد.

استفاده از یکبار مصرف‌ها می‌تواند درک و نگاه عمیق ما را نسبت به مواد غذایی دگرگون کند. نگاه کالایی به محصولات غذایی باعث می‌شود بیش از حد نیاز خود و خانواده انواع مواد غذایی را بخریم، بخوریم و دور بریزیم.

فرصت های ماه رمضان برای ما

ماه رمضان فرصتی است تا برای کاهش دور ریز مواد غذایی آگاه شویم. برای کاهش تولید هرگونه پسماند در خانه، بیشتر تلاش کنیم. برای نمونه حتی نباید غذا و نان را به این بهانه که خوراک پرندگان و حیوانات می‌شود، باقی بگذاریم.

ماه رمضان فرصتی است تا به تمام دانه‌های گندم و برنج، قطره‌های آب و نفتی که هدر داده‌ایم فکر کنیم. فرصتی برای تغییر فردی و ترک عادت‌ها و رفتارهای مخرب. همچنین فرصتی برای یادگیری راهکارهای کاهش دور ریز نان.

برخی از افراد که سال‌ها سیگاری بودند، از ماه رمضان به عنوان فرصتی برای ترک سیگار استفاده کرده‌اند. پس چه خوب است که در این ماه، توجه و تامل بیشتری بر شیوه زندگی و نحوه تعامل خود با جهان هستی، داشته باشیم.

راهکارهای محیط زیستی برای ماه رمضان

کشور در شرایط قرمز کرونایی است. دربرگیری گسترده بیماری کووید ۱۹ ناشی از کرونا ویروس به اوج خود رسیده (۲۱ فروردین ۱۴۰۰). لذا به منظور پیشگیری از بیماری کووید ۱۹ و انتقال کرونا ویروس، از برگزاری هرگونه مراسم افطاری پرهیز شود.

اکنون ما علاوه بر فاصله گذاری اجتماعی، باید فاصله گذاری فامیلی و خانوادگی را رعایت کنیم.

ارجحیت شیوه‌نامه‌های بهداشتی

توجه: رعایت شیوه ‌نامه‌های بهداشتی در زمان همه گیری کرونا ویروس، نسبت به آنچه ارائه می‌شود، ارجحیت دارد. لذا راهکارهای محیط زیستی ارائه شده را نباید به عنوان راهکاری برای برگزاری مراسم در ماه رمضان، تلقی کنیم.

راهکارهایی برای ماه رمضان

• در تعداد میهمانان تجدید نظر شود؛ هرچه تعداد کمتر باشد آمادگی میزبانی با ظروف پایدار بیشتر می‌شود.
• یک نوع خوراک تهیه و تدارک دیده شود. تمرین اصل سادگی و بی آلایشی بدون پهن کردن سفره‌های رنگارنگ.
• سفره‌ی افطاری ساده و با تنوع کم به کاهش ردپای کربن شما و مخصوصا دور ریز غذا بسیار کمک می‌کند.
• استفاده از ظروف و سفره‌های پایدار نقش مهمی در کاهش پسماند در خانه‌ شما دارد.
• با میهمانان در خصوص رمضان محیط زیستی گفت‌وگو کنید. این فرصتی است تا با ساده گرفتن میهمانی‌ها زمان بیشتری را به معاشرت بپردازید.

• نه به ظروف یک‌بار مصرف. اگر یک سبزگرای حقیقی هستید در میهمانی‌ها لیوان و ظروف مورد نیاز خود را همراه داشته باشید. در صورت وجود ظروف یک‌بار مصرف، با افتخار از ظروف خود استفاده کنید. طوری که دیگران متوجه‌ رفتار سبز شما بشوند. حتی در خوردن غذا اعتدال را رعایت کنید. این یک ویژگی مهم کنش‌گر محیط‌‌زیست هم است.
• طرح مباحثی مانند ردپای آب برنج، گندم. بررسی میزان آب مصرف شده برای تهیه و تولید انواع غذا می‌تواند برای دیگران تلنگر باشد.
• از آیه‌های قرآن و احادیث استفاده کنید، آن‌جا که به مصرف بهینه و درست اشاره می‌کند. برخی مخاطبان با چنین آموزه‌هایی زودتر با سبک زندگی سبز همراه و همسو می‌شوند.
• در جمع‌آوری سفره و شست‌ و ‌شوی ظروف به میزبان کمک شود. مشارکت در پذیرایی می‌تواند انگیزه‌ی استفاده از ظروف پایدار را بیشتر کند.

ویرایش سوم: شنبه ۲۲ فروردین ۱۴۰۰ – ۰۰:۲۳

‌ویرایش دوم: سه‌شنبه ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۸ – ۲۳:۰۰

تاریخ انتشار: جمعه ۵ خرداد ۱۳۹۶ – ۲۲:۵۷