پرندگان مهاجر سه دسته هستند، رندگان مهاجر زمستانی، تابستانی و عبوری. حفاظت از پرندگان مهاجر نیازمند مشارکت و همکاری همه‌ی کشورها است و کم‌کاری حتی یک کشور تاثیر منفی می‌گذارد. در ایران دوم آذر ماه به عنوان روز ملی پرنده نگری معرفی شده که حتی ثبت رسمی نشده است. بهتر است مسئولان ۲۲ مهر ماه که روز جهانی پرندگان مهاجر است را ثبت رسمی کنند.
علیرضا هاشمی | موسس و مدیر انجمن پرنده‌نگری طرلان
مجله گیچ را در فضای مجازی دنبال کنید:
روز جهانی پرندگان مهاجر
آب؛ حافظ حیات پرندگان
مجله گیچ gich.ir به نقل از ایسنا: روز جهانی پرندگان مهاجر (World Migratory Bird Day) یک کمپین برای افزایش آگاهی است. این روز بر حفاظت از پرندگان مهاجر و زیستگاه آن‌ها تاکید دارد. دومین شنبه از ماه‌های می (اردیهشت‌ماه) و اکتبر (مهرماه) به عنوان روز جهانی پرندگان مهاجر شناخته می‌شود. امسال ۲۳ اردیبهشت‌ماه روز جهانی پرندگان مهاجر زمستانی بود که شعار «آب؛ حافظ حیات پرندگان» برای آن انتخاب شد.
پیدایش روز جهانی پرندگان مهاجر
علیرضا هاشمی: در سال ۱۹۹۶، روز پرندگان مهاجر تنها در قاره آمریکا گرامی داشته شد. اما در سال ۲۰۰۶ این روز، در سطح جهانی برگزار شد.
دو مجموعه شامل کنوانسیون حفاظت از گونه‌های مهاجر وحشی (CMS) و تفاهم‌نامه حفاظت از کریدور مهاجرتی اوراسیا- آفریقا (AEWA) از این روز برای جهانی شدن حمایت کرده و اقداماتی در این زمینه انجام دادند.
روز چهانی پرندگان مهاجر به علت حفاظت از پرندگان مهاجر تشکیل شد. این دو مجموعه نیز دو مورد از بزرگ‌ترین و قوی‌ترین معاهدات درمورد حفاظت از پرندگان مهاجر در جهان هستند.
- کاشت درخت در گودال خالی سال های قبل
- قطع درختان مجموعه‌های تاریخی در تهران
- بیانیه انجمن جنگلبانی ایران
- درخت هایی که نباید در تهران بکاریم
- مسئله درختکاری
مهاجرت پرندگان مبنای اقدامات جهانی
هاشمی درباره علت ایجاد این دو معاهده بزرگ گفت: پرندگان از هر کشوری به کشور دیگر مهاجرت می‌کنند. جامعه جهانی به مرور زمان متوجه این موضوع شد که نمی‌توان تنها با سرمایه‌گذاری و حفاظت از گونه‌های یک کشور، آن‌ها را حفظ کرد.
عبور پرندگان مهاجر از چندین کشور انجام می‌شود. لذا اگر دیگر کشورها حفاظت را انجام ندهند، کل هزینه و انرژی محکوم به شکست خواهد شد. به همین دلیل معاهدات جهانی ایجاد شد تا تمامی کشورهای مسیر مهاجرتی پرندگان این اقدامات را انجام دهند.
دلیل گرامیداشت روز جهانی پرندگان
هاشمی: در این روز راحت‌تر با افراد عادی جامعه ارتباط برقرار می‌شود. بیان معادلات و تحقیقات خیلی پیچیده حفاظتی و مهاجرتی پرندگان ساده نیست، اما در ارتباط ایجاد شده خیلی ساده‌تر مسائل را بیان می‌کنیم. نامگذاری برخی روزها مانند روز جهانی پرندگان مهاجر می‌تواند این کار را برای ما انجام دهد.
مهاجرت پرندگان به ایران
پرندگان مهاجر در ایران به سه دسته «مهاجر زمستانه» و «مهاجر تابستانه» و «مهاجر عبوری» تقسیم می‌شوند. پرندگان مهاجر زمستانه در فصل زمستان وارد ایران می‌شوند. آن‌ها از سرمای عرض‌های شمالی فرار و به عرض‌های پایین‌تر مهاجرت می‌کنند. این گونه‌ها غالبا پرندگان آبزی و کنارآبزی مانند اردک، غاز و… هستند.
پرندگان «مهاجر تابستانه» با فرار از گرمای شدید عرض‌های جنوبی‌تر مانند آفریقا به ایران می‌آیند. آن‌ها غالبا در ایران زادآوری می‌کنند و اکنون در کشورمان حضور دارند.
هاشمی درباره پرندگان «مهاجر عبوری» گفت: این دسته از پرندگان صرفا از کشور ما عبور می‌کنند.
- کاشت درخت در گودال خالی سال های قبل
- قطع درختان مجموعه‌های تاریخی در تهران
- بیانیه انجمن جنگلبانی ایران
- درخت هایی که نباید در تهران بکاریم
- مسئله درختکاری
آب نیاز اصلی و اساسی پرندگان مهاجر
این کارشناس زیست‌شناسی تاکید کرد که وجود آب برای هر سه دسته به‌ویژه گونه‌های مهاجر زمستانه و مهاجر تابستانه مهم است.
چرا «آب» در شعار امسال اهمیت پیدا کرد؟
این کارشناس زیست‌شناسی درباره شعار امسال توضیح داد: شعار هر ساله این روز جهانی جلب توجه مخاطب نسبت به مسائلی است که پرندگان مهاجر به آن‌ها نیاز دارند. امسال اذهان را نسبت به آب و اهمیت آب برای مهاجرت سوق دادند.
برخی از شعارها در سال‌های گذشته:
- «داشتن دیدگاه شبکه‌ای به تمامی زیستگاه‌های پرندگان»
- · «کاهش آلودگی نوری»
- · «همه با هم باید برای پرندگان مهاجر تلاش کنیم»
وی با اشاره به اینکه آب برای مهاجرت پرندگان از هر حیث بسیار دارای اهمیت است، گفت: هر سه گروه پرندگان خشک‌زی، آبزی و کنار آبزی نه فقط برای نوشیدن آب بلکه برای بعضا به عنوان زیستگاه به آن نیازمند هستند. به عنوان نمونه پرندگان تالابی حتما با آب به‌طور مداوم در ارتباط هستند.
حتی پرندگان خشک‌زی مانند پرندگان شکاری یا کرکس‌ها بیش از آنچه به آن فکر کنید به آب وابسته‌اند. اگر آب نباشد همه چیز مختل خواهد شد. اگر آب نباشد درجه اول زیستگاه‌ها از بین رفته و در درجه دوم خود پرندگان هم از بین می‌روند.
اهمیت وجود آب در زیستگاه‌های بین راهی پرندگان مهاجر
هاشمی: کیفیت مسیر و زیستگاه‌های بین راهی برای استراحت غالب پرندگان اهمیت دارد بسیار دارد. اگر در زیستگاه‌های بین راهی، چرخه‌های اکولولوژیک و اکوسیستم‌های وابسته به آب که در مسیر مهاجرتی پرنده هستند آب نباشد، قطعا با مشکلات بسیاری مواجه خواهند شد.
پیامدهای اختلال در عدم همکاری کشورها
هاشمی: اگر حتی یک کشور در حفظ زیستگاه و آّب پرندگان مهاجر کوتاهی کند پیامدهای منفی خواهد داشت. پرنده با رسیدن به این کشورها در رفع تشنگی و یافتن زیستگاه مشکل پیدا می‌کنند.
به همین دلیل مدیریت حفاظت از زیستگاه پرندگان مهاجر و مدیریت آب بسیار حائز اهمیت است. چرا که پرندگان نیز مانند چرخه‌های اکولوژیک، اکوسیستم‌ها و همه موجودات از جمله انسان‌ها به آب وابسته هستند. اگر تمامی کشورها و زیستگاه‌های پرندگان مهاجر نتوانند مدیریت آب را انجام دهند، کل سیستم و پرندگان به خطر می‌افتند.
تنها در صورت انجام اقدامات لازم مربوط به حفاظت توسط همه کشورها می‌توان حفاظتی درست از پرندگان داشت.
هاشمی: بحران آب در کل دنیا حیات تمامی موجودات را تهدید می‌کند. پرندگان نیز از این موضوع مستثنی نیستند. علت جلب توجه مخاطب به این موضوع این است که همه باید در این راه اقدامات لازم را انجام دهند. چرا که امکان دارد پرنده در یک کشور بدون آب اصلا توانایی رساندن خود به زیستگاه بعدی که کشوری مناسب برای حضور او است را نداشته باشد.
وضعیت پرندگان مهاجر در ایران
هاشمی: تمام زیستگاه‌های آبی و محیط‌های تالابی ما که اکوسیستم‌های مهم و شکننده‌ای هستند، درحال زوال هستند. به همین علت تمامی پرندگان وابسته به تالاب‌های ما در معرض تهدید قرار دارند.
برای نمونه فلامینگوها در تالاب شادگان. آخر زمستان آب کمی در تالاب جمع می‌شود که در ابتدای سال هم خشک می‌شود. دقیقا برعکس سال‌های قبل که شادگان تالاب پرآبی بوده است.
در زمانی که تالاب همان مقدار آب اندک را دارد، فلامینگوها زادآوری می‌کنند. در حالی که هنگام تولد جوجه‌ها آب تالاب خشک شده است. در نهایت تمام جوجه‌ها از بین می‌روند.
به عبارتی پرنده با رویکرد بیولوژیک تکاملی خود می‌داند در تالاب آب هست اما به علت حجم اندک آب براثر عواملی چون تغییرات اقلیمی و… آب دائمی نیست بنابراین چرخه زادآوری پرنده برهم می‌خورد.
بحران جهانی آب؛ بلای جان پرندگان مهاجر و زیستگاه آن‌ها
هاشمی: یک اکوسیستم و چرخه بزرگ را نمی‌توان به صورت دستی و مصنوعی حفظ کرد یا تنها شاید چند مورد را بتوان نگه داشت. تالابی که تنها یک بار خشک شده است، تمامی زیستمندان آبی آن ماهی‌ها، خرچنگ‌ها و… از بین رفته است.
دیگر احیای آن فایده‌ای نخواهد داشت. به عبارتی این تالاب حتی در صورت احیا، غذایی برای پرندگان مهاجر ندارد. همه تالاب‌های احیا شده‌ی با چنین وضعیتی روبرو هستند و توانایی خود را از دست داده‌اند.
بیشتر درناها در دنیا به علت از بین رفتن زیستگاه‌های تالابی درحال نابودی هستند و اولین معضل زیستگاه‌های تالابی هم آب است.
- کاشت درخت در گودال خالی سال های قبل
- قطع درختان مجموعه‌های تاریخی در تهران
- بیانیه انجمن جنگلبانی ایران
- درخت هایی که نباید در تهران بکاریم
- مسئله درختکاری
خشک شدن هر تالاب باعث افزایش فشار بر تالاب‌های دیگر
هاشمی: پس از خشک شدن تالاب بار پرندگان مهاجر آن به تالاب‌های دیگر سرازیر می‌شود. به این ترتیب تالاب دوم نیز فراتر از ظرفیت و توان طبیعی خود میزبان پرندگان مهاجر می‌شود.
اکنون ما در چنین وضعیتی هستیم. تمام زیستگاه‌های تالابی ما در حال از بین رفتن هستند. تمامی جمعیت پرندگان در معدود زیستگاه‌های باقی‌مانده جمع می‌شوند. به همین دلیل باید از تنها جمعیت زیستمندان باقی‌مانده تالاب‌ها حفاظت کنیم.
فریدونکنار سیاه‌چاله پرندگان مهاجر
هاشمی: در زیستگاهی مانند فریدونکنار به جای حفاظت، از حضور پرندگان، بیش از ظرفیت تالاب، نهایت سوء استفاده را می‌کنند. برخلاف اینکه ما انتظار داریم پرندگان تالاب زیاد شوند اما چنین چیزی محقق نمی‌شود. چون بی‌رویه به شکار و صید آن‌ها می‌پردازند. به عبارتی برخی در فریدونکنار از بحران بی آبی سوءاستفاده می‌کنند.
سیاست آبی خوبی برای پرندگان در مسیر مهاجرت وجود ندارد. به همین دلیل تجمع بیش از حد پرندگان مهاجر در برخی مناطق مانند فریدونکنار باعث غارت آن‌ها می‌شود.
دو روز جهانی برای پرندگان مهاجر
هاشمی: اکنون دو روز طی سال به عنوان روز جهانی پرندگان مهاجر مشخص شده است. معمولا کشورهای نیمه شمالی کره زمین دومین شنبه ماه مه و در نیمه جنوبی کره زمین دومین شنبه اکتبر را انتخاب می‌کنند.
همگرایی و هماهنگی با روز جهانی پرندگان مهاجر
هاشمی: دوم آذر ماه در کشور ما به نام روز ملی پرنده‌نگری انتخاب شده است. در حالی که ۲۲ مهر توسط جامعه جهانی به عنوان روز پرندگان مهاجر گرامی داشته می‌شود.
ما بسیار به بخش گردشگری وزارت میراث فرهنگی گفتیم که شما تنها نمی‌توانید کاری را پیش ببرید. حتی اگر بخواهیم کشورمان را بهتر به جامعه جهانی معرفی کنیم. بهتر است در روزی که همه جهان این کار را انجام می‌دهند و اقدامات این مناسبت را دنبال می‌کنند، انجام دهیم.
بهتر است به جای گرامیداشت پرنده‌نگری در یک روز متفاوت هم‌سو با جهان کار کنیم. چراکه حتی ملی بودن این روز به ثبت رسمی هم نرسیده است.
کنوانسیون حفاظت از گونه های مهاجر وحشی
هاشمی: ایران در کنوانسیون حفاظت از گونه‌های مهاجر وحشی (CMS) عضو است. با وجود عضویت در این کنوانسیون که خود از حامیان اولیه این روز جهانی است، چرا هنوز روزی را که معرفی کرده‌ایم را به رسمیت نمی‌شناسیم؟
برای نجات جان پرندگان مهاجر چه کنیم؟
هاشمی: بهتر است نیمه پر لیوان را ببینیم. دلیل نامگذاری روز جهانی همین است که باید امید داشته باشیم و برای جان این پرندگان تلاش کنیم. دنیا به این نتیجه رسیده که با وجود همه مشکلات کنونی، الان چه می‌توان کرد؟
قطعا هر قدمی که بتوانیم برای مدیریت بهتر زیستگاه آبی به کاهش این فشار کمک می‌کند.
- کاشت درخت در گودال خالی سال های قبل
- قطع درختان مجموعه‌های تاریخی در تهران
- بیانیه انجمن جنگلبانی ایران
- درخت هایی که نباید در تهران بکاریم
- مسئله درختکاری
توصیه روز جهانی پرندگان مهاجر
هاشمی: در این روز هرکس به هر شکلی که می‌تواند باید برای ترویج اهمیت حفاظت از پرندگان مهاجر تلاش کند. برای نمونه یک مدیر عالی رتبه محیط زیست با یک سیاست خوب و یک کار اجرایی قوی. یک معلم با آموزش و صحبت درباره اهمیت آب برای پرندگان مهاجر. یک خبرنگار با انتشار اخبار مختلف درباره این موضوع و اطلاع‌رسانی.
با همین اقدامات کوچک قطعا یک موج جهانی ایجاد می‌شود. توجه‌ها به سمت این مسائل جلب می‌شود. هدف اصلی این روز جهانی هم همین است.
ثبت اقدامات در راستای روز جهانی پرندگان مهاجر
هاشمی: در این هفته هر کس هر اقدامی انجام داده می‌تواند در www.worldmigratorybirdday.org ثبت کند. تا در آرشیو جهانی به عنوان اقدامی مثبت درجهت اهمیت پرندگان مهاجر نگهداری شود.
انتهای پیام
پ‌ن: این مصاحبه بدون دخل و تصرف در معنا و مفهوم ویراستاری شده است.
