#نیش_خط: بیانیه‌ی انجمن جنگلبانی ایران دیر اما روشنگر است. امید که در آینده نه فقط این انجمن، بلکه دیگر انجمن‌های علمی که عنوان محیطزیست و طبیعت را یدک می‌کشند همواره پیشقدم و پیش‌رو باشند. چنین انجمن‌هایی نقش مهمی در تنویر افکار عمومی، هدایت کنش‌گران و راهنمایی نهادهای دولتی دارند.
احسان میرزائی
مجله گیچ gich.ir: بیانیه‌ی انجمن جنگلبانی ایران در حالی منتشر شده که سازمان منابع طبیعی از ابتدای اسفند کمپین رسانه‌ای طرح مردمی کاشت ۱ میلیارد درخت را شروع کرده است. این طرح که مورد انتقاد بسیاری از متخصصان و کنش‌گران محیطزیست بوده در فضای رسانه‌ای و روی کاغذ با قدرت پیش می‌رود. اما آنچه باعث نگرانی است رفتار غیر مسئولانه و ساده‌انگارانه‌ی سازمان منابع طبیعی در قبال درختکاری و درخت‌داری است.
سازمان منابع طبیعی چندین فایده و مزیت را در مقابل طرح کاشت یک میلیارد درخت قرار داده. طرحی که حتی سازمان در دفاع از آن حتی نتوانسته یک طرح ارزیابی و مطالعات فرهنگی و محیط‌زیستی ارائه کند.
رکورد شکنی جهانی در کاشت صد هزار نهال
سازمان منابع طبیعی با همکاری جمعیت هلال احمر ایران توانست رکورد جهانی را بشکند. این مراسم همزمان در ۴۱۸ شهرستان و در تاریخ ۲۱ اسفند ۱۴۰۱ برگزار شد. داوطلبان جمعیت هلال احمر توانستند در رویدادی همزمان ۱۰۰ هزار نهال را در ۱۹ دقیقه و ۴۳ ثانیه بکارند.
اما این رکورد زمانی مایه فخر و غرور است که نهال‌ها به ثمر برسند. حالا باید منتظر بود تا ببینیم آیا سازمان منابع طبیعی جوابی برای انجمن علمی جنگلبانی ایران دارد؟
مطالب مرتبط:
یادداشت مسئله درختکاری به قلم مسعود امیرزاده
یادداشت نقد طرح کاشت یک میلیارد درخت به قلم احسان میرزائی
گزارش کامل طرح بلوط‌‌های الگن به قلم احسان میرزائی
بیانیه‌ی انجمن علمی جنگلبانی ایران *
برنامه‌ریزی برای حفاظت از رویشگاه‌های جنگلی طبیعی و نیز حفظ، احیا و توسعه جنگل‌کاری‌های سابق، اولویت مهم تر از نهال کاری در مکان‌های جدید است. آسیب شناسی و تحلیل طرح‌های بیولوژیک انجام شده و احیا و توسعه جنگل، در هر منطقه رویشی نیازمند تهیه طرح جنگل‌کاری ( با تاکید مدت دار ) است که در آن کنترل، پایش و ارزیابی دیده شود. تجربه نشان داده است که هر نوع درختکاری بدون تهیه طرح محکوم به شکست خواهد بود.
انجمن علمی جنگلبانی ایران معتقد است:
آسیب‌زا بودن رویکرد پوپولیستی و شعار گونه و بدون پشتوانه علمی
اصل کاشت نهال در جهت کاهش فرسایش خاک، تولید و جذب آب، پالایش آلاینده‌ها، زیبایی منظر، ترسیب کربن و توجه دادن آحاد جامعه و مسئولین ارشد کشور به این سنت قدیمی ایرانی، بسیار پسندیده است. ولی رویکرد پوپولیستی و شعار گونه بدون پشتوانه علمی و توصیه‌های ذیل آسیب‌زا است.
اولویت با حفاظت، احیا و غنی سازی رویشگاه‌ها
مکان‌یابی مناطق جنگل‌کاری بر اساس اصول علمی و آمایش منطقه صورت پذیرد و در امر جنگل‌کاری در رویشگاه‌های جنگلی موجود ابتدا می‌بایست نسبت به حفاظت، احیا و غنی سازی رویشگاه‌ها و در اولویت بعدی نسبت به توسعه جنگل اقدام شود.
تقدم درخت‌داری بر درختکاری و توجه به گونه‌های پیشگام
بسیاری از نهال‌های کاشته شده قبلی بنا به دلایل مختلف از بین رفته‌اند یا با رشد کم در حال اضمحلالند. برای نگهداشت نهال‌ها برنامه ریزی اولویت دارد. درخت داری از درختکاری مهم تر است. برای استقرار بهینه نهال‌های غرس شده و کاهش تلفات برنامه و طرح مدون مبتنی بر تجارب گذشته مورد نیاز است.
در انتخاب نوع گونه، متناسب با هر منطقه رویشی از گونه‌ها و اکوتیپ‌های بومی آن منطقه با ملاحظات بوم شناختی و رعایت مراحل توالی و ترجیحا از گونه‌های پیشگام و الگوی کاشت آمیخته استفاده گردد.
حذف چرای دام در عرصه و بازگرداندن نام جنگل به عنوان سازمان
حذف چرای دام از عرصه‌های جنگلی و جنگل کاری‌ها ضرورتی اجتناب ناپذیر است و در صورت حذف دام بسیاری از رویشگاه‌های جنگلی کشور به سرعت و طبیعی و درصورت بذرکاری از گونه‌های مادری موجود، توانایی بازسازی و احیا را دارا هستند.
از وزارت جهاد کشاورزی که با بی توجهی به حضور چندین میلیون واحد دامی در عرصه‌های جنگلی و پشتیبانی و اجرای ناقص از طرح‌های آسیب زایی همچون اسکان دام و علی الخصوص حذف نام جنگل از عنوان سازمان متولی پیشقدم است تقاضا داریم همتی که برای طرح کاشت نهال دارد را برای تعین تکلیف دام‌های موجود در جنگل بعنوان عامل اصلی جلوگیری از تجدید حیات و استقرار نهال است بگمارد.
استفاده از گونه‌های خشکی گرای بومی در مناطق خشک
در مناطق خشک و نیمه خشک به منظور بالا بردن درصد موفقیت جنگل کاری‌ها حتما از گونه‌های خشکی گرای بومی با مبدا مشخص و ترجیحا مایکوریزدار استفاده گردد.
ارزیابی ویژه آب و منابع و توجه به ذینفعان
آب مورد نیاز برای طرح، منابع اعتباری کافی و برنامه ریزی برای تولید این حجم از نهال باید مورد ارزیابی و اهتمام ویژه قرار گیرد. همچنین می بایست به مقوله نیاز آبی و ارتباط آن با بیلان آبی حوضه با توجه ویژه به نگاه نقادانه دیگر ذینفعان مورد نظر قرار گیرد.
استفاده از بذر‌های دارای اصالت و تیمار شده
توجه به مقوله بذرکاری علاوه بر نهال کاری و نیز نهال کاری با استفاده از بذور با اصالت و به دست آمده از محاوط بذر گیری با انجام تیمارهای خاص مقابله با خشکی در نهالستان و ایجاد آمادگی برای کاشت در مناطق خشک و نیمه خشک ضرورت دارد.
تهیه پیوست اجتماعی، اقتصادی و ارزیابی محیط‌زیستی
پیش‌نیاز اجرای کلیه پروژه‌های بیولوژیک و غیر بیولوژیک همانند جنگلداری، مرتع‌داری و آبخیزداری و هر گونه برنامه نهالکاری. تهیه طرح مبتنی بر تعریف اهداف مشخص، برنامه مکانی و زمانی دقیق و همراه با پیوست اجتماعی اقتصادی و ارزیابی محیط زیستی است.
توجه به مقوله مالکیت اراضی و تهدید‌های مربوطه
توجه به مقوله مالکیت اراضی و تهدید‌های مربوطه و تمهیدات لازم جهت حفظ مالکیت ملی در نظر گرفته شود. تا برنامه‌های درختکاری‌ها با سوء استفاده منجر به تغییر کاربری و تملک اراضی نشود.
جنگلبان، باغبان نیست، بزرگترین نگرانی پیش رو در لوای طرح‌های ملی و تجربه تلخ طرح‌های طوبی، زیتون، کشت در اراضی شیبدار، کشت در زیر آشکوب، با شعارهایی همچون تولید، نهالکاری برای حافظین منابع طبیعی و ثروت‌های عمومی ملت ایران زمین خواری و سواستفاده از اراضی ملی است.
استفاده از ظرفیت‌های علمی نهادهای دانشگاهی و دانش‌بنیان‌ها
استفاده از نتایج فعالیت‌های علمی دانشگاه‌ها، موسسات تحقیقاتی و شرکت‌های دانش بنیان به منظور استقرار بهینه نهال‌های غرس شده.
مردمی کردن واقعی طرح
کاهش وابستگی به منابع مالی دولتی در اجرای طرح و تقویت بخش اجتماعی طرح که جلب مشارکت مردمی است. راه اندازی کارزارهایی برای کاشت نهال در دنیا نیز معمول است. مردمی کردن واقعی طرح با استفاده از ظرفیت دفاتر مرتبط با مشارکت مردم، روابط عمومی و شبکه‌های اجتماعی و فعالین منابع طبیعی و محیط زیست به منظور پیدا نمودن راهکارهای مشارکت مردمی و استفاده از ظرفیت بالای دانش فنی و اجتماعی داخلی در کنار تجارب بین المللی پویش مردمی کاشت نهال بسیار سازنده خواهد بود.
استفاده از تدابیر و فناوری‌های استحصال و حفاظت رطوبت
برای استحصال رطوبت و حفاظت از رطوبت از تدابیر و فناوری‌هایی که در سطح آکادمیک و اجرایی بسیار به آن پرداخته شده و تجارب ارزنده ای موجود است، استفاده گردد .
ضرورت دارد جذب کارشناس و قرقبان
حفاظت از عرصه‌های ملی و تامین نیروهای قرق‌بانی باید به جد در قالب برنامه مدیریت طرح جنگلداری باشد و در سر لوحه کارها قرار گیرد. سازمان متولی منابع طبیعی کشور به عنوان یک نهاد حاکمیتی در سطوح مختلف با کمبود نیروی انسانی مواجه است و ضرورت دارد جذب کارشناس و قرقبان در برنامه قرارگیرد.
اعلام برنامه‌ی مشخص و مدون برای آینده‌ی نهال‌های کاشته شده
برنامه پایش وضعیت جنگل‌کاری‌ها، نگهداری، واکاری، دوباره کاری وملاحظات پرورشی آینده نهال‌های کاشته شده و سازمان متولی آن بایستی کاملا مشخص و مدون باشد
با تجدید احترام
علی بناگر
رییس “انجمن علمی جنگلبانی ایران”
*پی‌نوشت:
- میان تیتر های بیانیه به منظور بهبود خوانایی توسط مجله گیچ درج شده است.
- این بیانیه توسط پایگاه خبری سلامت نیوز منتشر شده است.
