مجله گیچ gich.ir احسان میرزائی:سومین دوره جشنواره و نمایشگاه بین‌المللی کمپینگ، آفرود، کوهنوردی و ورزش‌های مهیج از تاریخ ۵ تا ۹ شهریور ۱۳۹۷ در برج میلاد تهران برگزار شد. در بخش فرهنگی-ترویجی جشنواره، کارگاه‌های آموزشی و مناظره‌هایی با موضوعات آفرود سبز، طبیعتگردی، سبک‌های جدید سفر و بقا در طبیعت برگزار شد.
نشست آسیب‌شناسی تورهای طبیعتگردی
برگزارکنندگان از نیما آذری بنیان‌‌گذار و مدیر موسسه آوای طبیعت پایدار برای سخنرانی در نشست “آسیب شناسی تورهای طبیعتگردی” دعوت کرده بودند.
با توجه به اهمیت موضوع رسالت خود دانستیم ضمن شرکت در این نشست، گزارشی برای مخاطبین مجله گیچ تهیه کنیم:
- گردشگری سلامت یا صادرات نفت؟
- عوارض ورود خودرو به طبیعت
- نکات ایمنی خانه پیش از سفر۱
- اصول طبیعتگردی
- نقش و اهمیت درخت در روستای گیلی
نیما آذری مدیر موسسه آوای طبیعت پایدار: وقتی خواستم به این نشست بیایم دوستان گفتند که می‌خواهی جایی بروی که آفرودی‌ها هستند؟ چه اشکالی دارد…من گفتم. اکسرا مخرب طبیعت‌اند… دوستانم گفتند.
می‌توانیم آفرود مسئولانه هم داشته باشیم؛ اگر حتی یک ذره هم اثر بگذاریم خوب است. من گفتم…
معتقدم که همه‌ی فعالیت‌ها می‌تواند مسئولانه باشد از جمله آفرود؛ من در مقام قضاوت نیستم که بدانم کسانی که برگزار کننده‌‌ی این نشست هستند یا در نمایشگاه حضور دارند در طبیعت چطور رفتار می‌کنند.
بنابراین مهم این است که حتی یک نفر کاری کند که در سفرهایش تخریب کمتری انجام شود یک حسن است.
وقتی به من گفته شده در مورد تخریب تورهای طبیعت گردی و اکوتوریسم (اگر ما طبیعت را تخریب نکنیم اکوتورسیم می‌شود) صحبت کنم، خیلی چیزها تو ذهنم آمد و دسته بندی‌های مختلفی کردم…
این روزها خیلی این موضوع دودهای رنگی، بازی با رنگ (جشن رنگ)، پینت بال و سفرهای این‌چنینی مد شده و می‌دانم کسانی که محیط‌زیستی داغ یا طرفدارا گردشگری پایدار خیلی داغ‌اند، خیلی شاکی هستند.
من هم بازی‌های رنگی را مضموم می‌دانم و هیچ‌گونه تاییدش نمی‌کنم.
هرچند آژانس‌ها، لیدرها و تورهای طبیعتگردی خوب و هیچهایکرهای خیلی خوبی داریم و از دوستان من هستند، با احترام به ایشان، معتقدم که تاثیر مخرب تورهای ما نسبت به سودش بیشتر است.
اکوتوریسم چیست؟
نیما آذری: اکوتوریسم یعنی Ecological tourism، اکولوژی علمی است که در محیط اکوسیستم انجام می‌شود.
اکوسیستم محیطی‌ست که مجموعه جانداران با هم و انسان با هم، برای زیست با هم روابط دارند و این تعریف از اکولوژیکال توریسم بر خلاف باور برخی است که در گذشته تصور می‌کردن اکوتوریسم یعنی اکونومیکال توریسم…
ببخشید یعنی یک سری آدم‌هایی که پول ندارن برن هتل و در چادر می‌خوابن، این اشتباه است.
اکوتوریسم سفری است که مقصد آن طبیعت بوده و دو هدف و دو ویژگی دارد؛ هدف اول آن حفظ محیط‌زیست و هدف دوم آن سودرسانی به جوامع محلی است، ویژگی‌های آن ابتدا تفسیر و سپس آموزش و آگاهی رسانی است.
حمایت از بقای زیستی جوامع محلی
توری که به هدف رنگ‌بازی می‌رود جدای از تخریب‌هایی که دارد، آیا حمایت پایداری از جوامع محلی انجام می‌دهد؟ آیا تفسیری انجام می‌دهد یا فرصتی برای تفسیر دارد؟
نیما آذری: توری که به قصد حفاظت از محیط‌زیست و حمایت از بقای زیستی جوامع محلی می‌رود و عمل حفاظتی و حمایتی پایدار را انجام می‌دهد تور اکوتوریسمی است.
برای نمونه پروژه‌ی حفاظت از لاکپشت‌های منقار عقابی که توسط جامعه محلی در ساحل روستای شیب‌دراز جزیره قشم انجام می‌شد و تورها برای بازدید از این محوطه باید وردی پرداخت می‌کردند و به این شکل هزینه حفاظت لاکپشتها و معیشت جامعه محلی به کمک ورود تورها تامین می‌شد.
در گذشته تخم لاکپشتها در دوره‌ای از سال بخشی از جیره‌ی غذایی مردم قشم بود.
اهمیت جوامع محلی و انسان؛ من یک زمانی متوجه شدم که برای حفاظت از طبیعت و محیط زیست باید سراغ انسان رفت، انسان هم جزئی از اکوسیستم است. بنابراین جوامعی که زندگی‌شان درون روستاها است، حتما و حتما معیشت‌شان وابسته به طبیعت است، بنابراین مهم‌ترین نقش را جوامع محلی دارند که تورها در تعیین این نقش تاثیرگذارند.
معیشت جامعه‌ی محلی از طبیعت است، بنابراین توری که برود آنجا و معیشت آن‌ها را آسیب برساند، در حقیقت قطعا دارد روی ناپایداری تاثیر می‌گذارد، اگر جامعه محلی را ناامید کند، اگر طبیعت‌شان را از بین ببرد باعث بروز مقاومت در جامعه‌ی محلی شده و عواقب خاص خود را دارد.
پرنده‌های مهاجری که زمستان به تالاب‌های فریدون کنار، سرخ‌رود و ازباران می‌آید بخشی از جیره‌ی غذایی مردم محلی هستند…
آن‌ها در برداشت از طبیعت به دانشی رسیده‌اند که به کمک دوما (دامگاه) و مرغابی خائن بدون شلیک گلوله پرنده‌های مهاجر را به سمت دامگاه می‌کشانند…
البته این یک ضد محیط‌زیست است و ما مخالف آن هستیم، صرفا می‌خواهم دانش و وابستگی معیشت جامعه‌ی محلی به طبیعت را بگویم، اتفاقا اکوتوریسم باید بیاید این راه را کنار بزند و خط بطلان روی آن بکشد.
پس ببینید که چقدر معیشت جامعه‌ی محلی به طبیعت وابسته است و آیا می‌توانیم تور را ببریم آنجا، داد و فریاد بکند و این معیشت را به خطر بی‌اندازد؟ گرچه ما مخالفیم، چون اگر تور مسئولانه باشد می‌تواند بیاید و معیشت جایگزین را تعریف کند.
طبیعتگردی یعنی شما از طبیعت استفاده می‌کنید، ولی الزاما فعالیت حفاظتی و حمایتی انجام نمی‌دهید، بر خلاف اکوتوریسم.
شکار قطعا جزو طبیعتگردی بوده و جزو اکوتوریسم نیست، چون شما دارید گونه را حذف می‌کنید و این می‌تواند آسیب برساند و این جزو مخرب‌های تورهایی است که اگر قرار باشد برود شکار انجام دهد.
- توصیه های مهم برای سیزده به در
- طبیعت و طبیعت گردی
- راهنمای رانندگی در شرایط جوی نامساعد
- تکنیک‌های بقا در جنگل با دست خالی
- چرا و چطور در جنگل گم می‌شویم
تفسیر
نیما آذری: یعنی وقتی من توری به طبیعت می‌برم، اگر تفسیری وجود نداشته باشد، اکوتوریسمی وجود ندارد. تفسیر با گردشگری آهسته Slow tourism انجام می‌شود، یعنی بریم بشینیم با مردم محلی صحبت کنیم، غذای محلی بخوریم و از فلسفه‌ی آن بپرسیم. یعنی بتوانم از ارزش‌های مختلف انسانی و طبیعی آنجا آمار و اطلاعات به گردشگر بدهم.
برای نمونه در طبیعت هیچ چیز را نباید با خودمان ببریم حتی یک شاخ کل و باید بدانیم که چرا نباید آن را با خود ببریم؛ در افریقا تورها خیلی اتیکال کد ethical code هستند، یعنی کدهای رفتاری را رعایت می‌کنند…
هنگام عبور خودر ویژه‌ی طبیعتگردی از مسیر ویژه‌ی میان پارک ملی اگر کلاه شما روی زمین بی‌افتد و تشخیص بدهند که حیوانات در آن نزدیکی حضور دارن، حتی اگر به چشم نبینیم، اجازه نمی‌دهند که شما برگردید، از خودرو پیاده شوید و کلاه را بردارید، این قصور شما بوده.
به این دلیل که پیاده شدن باعث تاثیر بر رفتار حیات‌وحش می‌شود، حیات‌وحش عادت کرده که انسان را روی ماشین ببیند، به همین دلیل است که گاهی دیده می‌شود شیر و پلنگ خیز خود برای شکار یک حیوان را دقیقا از میان آن جاده و در مقابل خودرو حامل گردشگران انجام می‌دهد.
نمونه‌ی دیگر در روستای شیب دراز و بحث حمایت از لاکپشتها، باید مسافر بیاید و آن فرد محلی در مورد لاکپشتها، پروژه، بایدها و نبایدها برای او توضیح بده، با هم صحبت کنند تا فرصت تبادل تجربه و تفکر ایجاد شود. پس در تورها به خودمان اجازه و فرصت تفکر و صحبت کردن با مردم را بدیم.
آموزش و آگاهی رسانی:
نیما آذری: از طریق اکوتوریزم مردم محلی آموزش دیده و آگاه می‌شوند؛ جمعی و فضایی فراهم می‌شود که مردم و گردشگر بتوانند با هم صحبت کنند. مانند آموزش در رابطه با آماده سازی مردم محلی برای ورود تورها…
بیشتر صحبت‌های من سر یک دوگانه است، اکوتوریسم وارد جامعه‌ی محلی می‌شود، به نوعی معیشت جامعه‌محلی را تامین می‌کند…
یا در تامین آن کمک‌اش می‌کند و به جامعه محلی می‌گوید دست از تخریب طبیعت بکش، این یک دوگانه است که با تامین معیشت جامعه‌ی محلی هم حفاظت از طبیعت و هم حفاظت از میراث ناملموس یعنی فورکلور انجام می‌شود.
پس این کاری است که تورهای می‌توانند انجام دهند، می‌توانند به مردم نقش بدهند، مانند پیرمردی که در جزیره‌ی قشم مسئول سایت تورها است.
اکوتوریسم می‌تواند به زنانی که در برخی از جوامع (برخی بخش‌ها در قشم، سیستان و بلوچستان، کرمان، یزد، طبس) حق خارج شدن از خانه را ندارند، ضمن آموزش و آگاهی رسانی، نقش‌های مفید و سازنده‌ای دهد.
پایان
طبیعت گردهایی که تجربیات ارزشمندی در زمینه محیط زیست دارند خوبه که در بین مخربین طبیعت حضور پیدا کنند و اینطوری میتونن تاثیرات خوبی بذارند روی دیگران