جامعه سبزسبک زندگی سبز

گزارش طرح بلوط‌‌های الگن

پیرو انتشار فراخوانی مبنی بر توزیع دانه بلوط در تهران و پرورش نهال و انتقال نهال‌ها به طبیعت (رفت و برگشت۱۷۲۸کیلومتر)، مجله گیچ وظیفه‌ خود دانست تا با توجه به رسالتی که دارد این مورد را به دقت بررسی و گزارشی تهیه کند.

مجله گیچ gich.ir احسان میرزائی: درخت کاری یکی از برنامه‌های ثابت برخی سازمان‌های مردم نهاد محیط‌زیستی و حتی سازمان‌ها و نهاد‌های دولتی است. اما همواره نگرانی‌هایی در خصوص انتخاب نهال درختان غیر بومی، محل کاشتن و چگونگی نگهداری پس از آن وجود داشته است.

اخیرا فراخوانی در فضای مجازی منتشر شد که توجه‌ها را در جامعه محیط زیستی کشور به خود جلب کرد. مجریان این طرح با انتخاب روشی نا متعارف مدعی تلاش برای حفاظت و احیای جنگل‌ شدند. اما نوع نگرانی‌ها در خصوص اجرای این طرح از بروز ناهنجاری‌های پیشین فراتر رفته و بیم ترویج ساده انگاری فرآیند مهمی چون احیای جنگل در افکار عمومی بیش از پیش تشدید شد. رویه‌ای که می‌تواند آثار نامطلوبی بر فرهنگ، رفتار و باور عمومی بگذارد.

فراخوان ارسال بلوط از الگن به تهران

این فراخوان توسط مدیر یک استارت‌آپ (مبتنی بر محیط‌زیست) واقع در روستای الگن (کهگیلویه و وبویر احمد، فاصله ۸۶۴ ک.م تا تهران) منتشر شد.

وی در پاسخ به تذکری که نسبت به روش اجرای این طرح به وی داده شد می‌گوید:

“ما تمام ابعاد ماجرا رو بررسی کردیم برای کاشت ایمن در گلدان و اینکه این نهال ها بعد از رشد لازم به الگن برمیگردن و اونجا کاشته میشن و خارج از اون اقلیم نخواهند ماند”

اطلاعات فراخوان

  • معرفی سه مرکز برای توزیع دانه بلوط در تهران
  • مردم بلوط را طبق شیوه‌نامه ما کشت می‌کنند.
  • پس از مدتی نهال‌های بلوط جمع آوری می‌شود. سپس روستای الگن باز گردانده می‌شود تا در طبیعت کاشته شود.

حامیان طرح نیز در واکنش به تذکر، به مواردی استناد کردند که برای ما قابل پیگیری و بررسی است. آن‌ها مدعی شدند: “این طرح با هماهنگی بخش تحقیقات جنگل موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور و با تایید استاد مصطفی خوشنویس در حال انجام است.”

پیگیری ادعای طرح انتقال بلوط از الگن به تهران

به همین منظور جهت بررسی مسئله با کارشناسان و متخصصان موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور تماس گرفتیم و از ایشان پرسیدیم: آیا انتقال بلوط به تهران و بازگرداندن نهال بلوط به رویشگاه با عنوان حمایت از محیط‌زیست و احیای جنگل درست و اصولی است؟

دکتر هادی کیادلیری دکترای تخصص جنگلداری و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات تهران:

غیر منطقی است و بهترین روش، کاشت مستقیم بذر بلوط در همان رویشگاه است. ویژگی‌های ذاتی نهال کاشته شده در تهران تغییر کرده و بعد از بازگشت به مبدا و کاشت آن در عرصه نهال دچار مشکلاتی می‌شود.

مهندس مصطفی خوشنویس فوق لیسانس جنگل‌داری و عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع:

این طرح را تایید نمی‌کنم، دانه و نهال بلوط در حین انتقال دچار تنش شدید می‌شود. بهترین روش کاشت دانه در رویشگاه است، وی تاکید می‌کند نقل و انتقال بلوط و نهال برای احیای جنگل توجیه اقتصادی ندارد.

مهندس مظفر افشار پدر بلوط ایران با بیش از سی سال تجربه کشت بلوط و درختان بومی:

چرا باید بلوط بره تهران و برگرده، این به طور کل غلطه… اگر یه کسی عاقل باشه بلوط رو نمیاره تهران و دوباره برگردونه به زیستگاه بومی، چون بهترین کار کاشت مستقیم بذر در زیستگاه خودش هست و بعد ایجاد نهالستان در همون منطقه.

دکتر هومن روانبخش متخصص اکولوژی جنگل و عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع و عضو هیات مدیره انجمن جنگلبانی ایران، یادداشت زیر را منتشر می‌کند:

“روزهای گذشته پویشی در فضای مجازی برای کاشت مردمی بذر درختان بلوط در شهرهایی مثل تهران و انتقال نهال ها به رویشگاه‌های زاگرس دست به دست شده است. ضمن احترام به نیت سبز و طبیعت دوستانه بانیان این پویش لازم است سه نکته را یادآور شوم:


۱. انتقال بذرها به شهرهای غیربومی آنها مثل تهران و کاشت در آن محیط و سپس انتقال دوباره نهال ها به زاگرس به لحاظ اکولوژیک قابل قبول نیست. این تغییرات محیطی می تواند آسیب زننده باشد.


۲. نهال ها برای کاشت موفق در محیط طبیعی می بایست به مدت دو سال در گلدان نگهداری و تیمار شوند. این مدت رویش باعث تطابق گیاه با شرایط اکولوژیک تهران شده و در صورت انتقال به زاگرس موفق نخواهند بود.


۳. در صورت کاشت بذر در خاک آلوده به انواع آفت و بیماری، موجب انتقال آفات و بیماری ها به عرصه های بیعی خواهیم شد. خاک و گلدان گیاهان زینتی که در خانه نگهداری شده و احیانا خراب شده‌اند یا خاک های باغچه های شهری ممکن است آلوده به قارچ های بیماری زا یا آفات باشند. انتقال این خاک ها به رویشگاه های طبیعی خطرناک است. متاسفانه گزارش هایی از آلودگی گیاهان زینتی وارداتی به آفات یا پارازیت های غیربومی و مهاجم وجود دارد. امکان کنترل همه محیط های کاشت عملا مقدور نیست و احتمال انتقال آلودگی بالاست.

بنابراین به نظر می رسد بهتر آن است که بخش کاشت بذر این پویش به اهالی #بومی محیط های طبیعی واگذار شود.”

دکتر هومن روانبخش

بدون شک دانه‌ی بسیاری از درختان و گیاهان در خارج از زیستگاه بومی‌ و رویشگاه اصلی آن جوانه زده و رشد می‌کند. اگر اینطور نبود در رابطه با گونه‌‌های مهاجم نگرانی نداشتیم. این‌که دانه‌ی بلوط در شرایط آب و هوایی تهران جوانه زده و رشد می‌کند خبر تازه‌ای نیست در کاخ سعدآباد درخت موز هم داریم.

در تماس تلفنی که با مدیر کل منابع طبیعی استان کهگیلویه و بویر احمد داشتیم، ایشان از اجرای چنین طرحی اعلام بی خبر کرد و در ادامه با اجرای آن مخالفت کرد.

با توجه به اجماع صاحب‌نظران در خصوص غیر منطقی بودن این طرح توقع داشتیم مجری و حامی طرح (از چهره‌های مشهور) پس از آن ادامه اجرای طرح را متوقف و از افکار عمومی بابت اشتباهی که کرده‌اند عذر خواهی کنند. اما چنین نشد و در سکوت و عدم نظارت دستگاه‌های مربوطه به کار خود ادامه داده و توزیع بلوط در تهران انجام شد.

در فراخوان اولیه آمده که این طرح بعد از تهران در شهرهای دیگر نیز اجرا خواهد شد!

اصول حفاظت، حمایت و احیای جنگل و مرتع

۱. رویکرد خردمندانه و حیکمانه برای حمایت و احیای جنگل و مرتع

اگر به عنوان کنش‌گر محیط‌زیست یا داوطلب یا حتی یک شهروند عادی در تصمیم خود برای حفاظت، حمایت و احیای جنگل و مرتع صادق و جدی هستیم.

باید به عنوان یک تسهیلگر آگاهانه و مسئولانه به دنبال شناسایی و رفع تعارضات و ناهنجاری‌های به وجود آمده میان انسان با طبیعت باشیم، طبق الگو‌های نظام هستی.

 هرچند به دنبال ایجاد فرصت برای طبیعت هستیم. اما فرصت‌های نامتعارفی (شکار، برداشت چوب، چرای دام و…) از برخی افراد در جوامع محلی گرفته می‌شود. باید برای معیشت پایدار و متعارف ایشان راهکار اصولی پیدا کرد.

به همین دلیل یک پروژه حفاظتی نیازمند مطالعه و پژوهش‌ در حوزه‌های انسانی (انسان‌شناسی، فرهنگ شناسی، جامعه شناسی و…) و طبیعی (اقلیم شناسی، گیاه شناسی، زمین شناسی، گونه شناسی و…) است.

لذا به عنوان مجری این پروژه علاوه بر اخذ مجوز رسمی و قانونی از مراجع مربوطه، باید رویه‌ای شفاف همراه با راستی و درستی در پیش بگیریم.

یعنی پروانه و مجوز فعالیت، اساس‌نامه، اهداف، برنامه‌ها، درآمدها و هزینه‌کرد، برای جامعه محلی، ذی‌نفعان، همکاران پروژه، داوطلبان، مخاطبین و علاقه‌مندان کاملا شفاف و روشن باشد. 

۲. هماهنگی با جامعه محلی و سازمانی‌های متولی

با هماهنگی مسئولین و جامعه محلی، محدوده قرق و محدوده فعالیت را مشخص کنیم. تعیین این دو محدوده نیازمند رایزنی، تعامل، جلب مشارکت و موافقت همه است.

رویکرد‌ها در این دو محدوده مختلف است. اما پیش از هرچیز باید توجه ویژه‌ای برای حفاظت و تیمار درختانی که در حال حاضر موجود هستند داشته باشیم. 

  • “تعیین محدوده قرق و فعالیت”
  • “درخت‌داری پیش از درخت‌کاری”

البته درخت‌داری امری منطقی است که نباید از آن غافل شد. چرا که در سال اول بذر و نهال بومی (به دست آمده از رویشگاه) را نداریم.

باید درختان، درختچه‌ها، بوته‌ها و گیاهان مرتعی را در مقابل تهدید‌های انسانی و دام اهلی حفظ کنیم.

یا آنانی که آسیب دیده یا آفت زده‌اند را با نظر کارشناسان و متخصصین امر تیمار کنیم.

قُرُقْ: (ghorogh) مورد حفاظت قرار گرفته، منع وبازداشت، ممانعت ازورود به جایی، جایی مخصوص عده معینی که ورود دیگران ممنوع باشد.

۳. توصیه‌ی کارشناسان و متخصصان حوزه منابع طبیعی و جنگل‌داری برای حفاظت، حمایت و احیای جنگل‌های بلوط

دانه بلوط که به طور طبیعی ازدرخت جدا شده را در همان رویشگاه بکاریم. دانه را در پناه یک تخته سنگ یا بوته و در عمق سه سانتی متری‌ بکاریم.

  •  “مانند سنجاب بلوط بکاریم”

کاشت مستقیم دانه بلوط در رویشگاه به منظور احیای جنگل بر هر روشی مقدم بوده و موثرترین روش است.

چرا که ریشه بلوط مستقیم در خاک رویشگاه اصلی رشد کرده و از ابتدا در شرایط کاملا طبیعی قرار می‌گیرد؛

هزینه‌های کاشت، نگهداری و پرورش به مراتب کمتر از هر روش دیگری است.

اما دستور کار برای تمام درختان و گیاهان یکی نیست و با توجه به تنوع گونه‌های درختی (بنه، بادام، زالزالک و…) و گیاهی در عرصه‌های جنگلی و مرتعی، بهترین کار الگو برداری علمی از طبیعت است.

همینطور از کارشناسان و متخصصان دلسوز و کاربلد این حوزه کمک بگیریم و به طور شفاف موارد پروژه را با ایشان در میان بگذاریم.

۴. احداث نهالستان دومین روش شده توسط کارشناسان برای احیای جنگل و مرتع

احداث نهالستان (خزانه نهال یا گلخانه) دومین روش تایید شده از سوی کارشناسان برای حفاظت، حمایت و احیای جنگل و مرتع است.

هموراه تلاش می‌کنیم تا ردپای اکولوژیک ما در زندگی شخصی و طرح‌های محیط‌زیستی کمتر شود، بهتره که نهالستان را داخل یا کنار محدوده قرق احداث کنیم.

 نزدیکی نهالستان به زیستگاه کمک می‌کند تا نهال در شرایط اقلیمی رویشگاه رشد بهتری داشته باشد و هزینه‌های حمل و نقل در زمان درخت‌کاری کم شود.

  • “افزایش ردپای اکولوژیک و هزینه‌های نگهداری و پرورش نهال”

احداث نهالستان نیازمند صرف هزینه است. باید یک شیر آب در آن باشد. برای هر نهال یک کیسه‌ گلدانی پلاستیکی استفاده می‌شود که در نهایت به عنوان پسماند باقی می‌ماند.

نهال گلدانی به توجه و رسیدگی زیادی نیاز دارد. هنگام جابجایی و انتقال به رویشگاه دچار تنش و گاهی ریشه‌ آن دچار آسیب می‌شود. درهم تنیدگی، ضعف و کوتاه شدن ریشه‌ها در گلدان.

ایجاد نهالستان و پرورش نهال به شرط آن‌که زیر نظر کارشناسان و متخصصان و با اعمال مدیریت و نظارت جدی باشد به فرآیند احیا کمک می‌کند.

پایان گزارش

مشاهده بیشتر

احسان میرزائی

احسان میرزایی - کنش‌گر مستقل محیط زیست - حامی حقوق کودکان - داوطلب امداد در سیل و زلزله - کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی و رسانه - کارشناس ارشد روابط‌عمومی - موسس مدرسه طبیعت طهران - مشاور فرهنگی محیط‌ زیستی - ایده‌پرداز کمپین‌های فرهنگی-محیط‌زیستی: کمپین سبزی نوروز، کمپین ایران پاک و... - اولین مروج تخصصی سبک زندگی سبز به زبان فارسی - #احسان_میرزائی

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا